ΕΦΑΘ 3899/1999
 Περιεχόμενα |  Προηγούμενο |  Επόμενο |
|
Αριθμός Απόφασης 3076/1999
Το Εφετείο Αθηνών
Τμήμα Ζ Τριμελές
Πρόεδρος: Νικόλαος Διακονικολάου
Εφέτης: Φώτης Ντζίμας
Δικηγόροι: Ευρυδίκη Τασσίνη, Ειρήνη Μπακράτση.
1. Επειδή, νομίμως ήχθη προς περαιτέρω συζήτηση η υπό κρίση, από 8/2/1995 (αριθμός κατάθεσης 49) προσφυγή, μετά την έκδοση της υπ' αριθμόν 2380/1998 προδικαστικής αποφάσεως του Δικαστηρίου τούτου, προς συμπλήρωση των αποδεικτικών στοιχείων του φακέλλου.
2. Επειδή, στο άρθρο 5 του νόμου 1418/1984 Δημόσια έργα... (ΦΕΚ 23/Α/1984) ορίζεται ότι:
{1. ...
4. Σε κάθε σύμβαση κατασκευής έργου ορίζεται προθεσμία για την περάτωση του στο σύνολο και κατά τμήματα. Παράταση των προθεσμιών γίνεται μόνο ύστερα από έγκριση του φορέα κατασκευής του έργου, αν οι καθυστερήσεις δεν οφείλονται σε αποκλειστική υπαιτιότητα του αναδόχου...
5. Με τη σύμβαση ορίζονται και ποινικές ρήτρες για τη υπαίτια από μέρος του αναδόχου υπέρβασης της συνολικής προθεσμίας κατασκευής του έργου. Η κατάπτωση των ποινικών ρητρών γίνεται πάντοτε υπέρ του κυρίου έργου. Με προεδρικό διάταγμα καθορίζονται τα όρια των ποινικών ρητρών, γενικά ή κατά περιπτώσεις έργων...
6. ...
7. Η πληρωμή στον ανάδοχο του εργολαβικού ανταλλάγματος γίνεται τμηματικά με βάση τις πιστοποιήσεις των εργασιών, που έχουν εκτελεσθεί...
8. Οι λογαριασμοί των κατά τη σύμβαση οφειλόμενων ποσών συντάσσονται κατά μηνιαία χρονικά διαστήματα. Οι λογαριασμοί συντάσσονται από τον ανάδοχο και υποβάλλονται στη διευθύνουσα υπηρεσία, η οποία τους ελέγχει και τους διορθώνει, όταν απαιτείται, μέσα σε ένα μήνα από την υποβολή τους. Οι εγκρινόμενοι από τη διευθύνουσα υπηρεσία λογαριασμοί αποτελούν την πιστοποίηση για την πληρωμή των εργασιών, που έχουν εκτελεσθεί. Αν η πληρωμή τους καθυστερήσει πέρα από ένα μήνα από τη λήξη της προηγουμένης προθεσμίας, χωρίς υπαιτιότητα του αναδόχου ή μελετητή, οφείλεται αυτοδικαίως τόκος υπερημερίας, ίσος με τα 85% του τόκου των εξαμηνιαίων εντόκων γραμματίων του Δημοσίου και ο ανάδοχος ή ο μελετητής μπορεί να διακόψει τις εργασίες, αφού κοινοποιήσει στη διευθύνουσα υπηρεσία ειδική έγγραφη δήλωση (το τελευταίο εδάφιο τίθεται, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 18 του νόμου 1947/1991 (ΦΕΚ 70/Α/1991)).
9. ...}
Εξάλλου, το προεδρικό διάταγμα 609/1985 Κατασκευή Δημοσίων Έργων (ΦΕΚ 223/Α/1985) ορίζει στο άρθρο 36 ότι:
{1. Σε κάθε σύμβαση δημοσίου έργου, εκτός από την προθεσμία για την περάτωση του συνόλου του έργου (συνολική προθεσμία), ορίζονται και προθεσμίες για τη συμπλήρωση ορισμένων τμημάτων του έργου (τμηματικές προθεσμίες),...
2. Όλες οι προθεσμίες αρχίζουν από την υπογραφή της σύμβασης, εκτός ...
6. Παράταση της συνολικής ή των τμηματικών προθεσμιών εγκρίνεται σύμφωνα με τις συνδυασμένες διατάξεις του β' εδαφίου της παραγράφου 4 του άρθρου 5 και των παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 10 του νόμου 1418/1984, α) είτε με αναθεώρηση, όταν η καθυστέρηση του συνόλου των εργασιών του έργου ή του αντιστοίχου τμήματος δεν οφειλόταν σε αποκλειστική υπαιτιότητα του αναδόχου ή προκύπτει από αύξηση του αρχικού συμβατικού αντικείμενου, β) είτε χωρίς αναθεώρηση ...
8. 1-1 έγκριση παρατάσεων προθεσμιών γίνεται από την Προϊσταμένη Αρχή, ύστερα από αίτηση του αναδόχου ...
9. Η ποινική ρήτρα που επιβάλλεται στον ανάδοχο για κάθε ημέρα υπαίτιας από μέρους του υπέρβασης της συνολικής προθεσμίας ορίζεται σε 10% της μέσης ημερησίας αξίας του έργου και επιβάλλεται για αριθμό ημερών ίσο με το 20% της προβλεπομένης από τη σύμβαση συνολικής προθεσμίας...
12. Οι ποινικές ρήτρες επιβάλλονται με απόφαση της Διευθύνουσας υπηρεσίας και παρακρατούνται από τον αμέσως επόμενο λογαριασμό του έργου...}
και στο άρθρο 37 ότι:
{1. ...
3. Στις περιπτώσεις που προβλέπει η σύμβαση πρόσθετη καταβολή για ταχύτερη περάτωση του έργου, οι αποφάσεις για παρατάσεις προθεσμιών ρυθμίζουν πάντοτε κάθε θέμα, που σχετίζεται με την πρόσθετη αυτή καταβολή και ιδιαίτερα αν μετατίθεται μερικά ή ολικά ο κρίσιμος για την πρόσθετη καταβολή χρόνος.}
3. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέλλου προκύπτουν τα εξής:
Με την από 07-02-1993 σύμβαση, με την οποία η προσφεύγουσα Κοινοπραξία αναδέχθηκε, έναντι του συνολικού ποσού των 241.568.033 δραχμών (για αξία εργασιών και απρόβλεπτα), την εκτέλεση του δημοσίου έργου Κατασκευή 2ου Γυμνασίου Γέρακα, με την μέθοδο της προκατασκευής (Ομαδικές εργασίες και ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις), κυριότητας του εκ των καθ' ων η προσφυγή, νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου (ήδη δε, Ανώνυμης Εταιρείας) υπό την ονομασία Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων, ορίσθηκε συνολική προθεσμία για την περάτωση αυτού, 220 ημερολογιακών ημερών, ήτοι μέχρι 14-9-1993. Με την Φ. 181/6394/1993 απόφαση του Διευθυντή - Συντονιστή του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων εγκρίθηκε παράταση της συμβατικής προθεσμίας κατά 32 ημερολογιακές ημέρες, δηλαδή μέχρι 16-10-1993.
Με την Φ. 181/20622/1993 απόφαση του Διευθυντή-Συντονιστή του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων εγκρίθηκε παράταση της συμβατικής προθεσμίας περατώσεως του έργου, κατά 134 ημερολογιακές ημέρες, ήτοι μέχρις 27-02-1994, με αντίστοιχη μετάθεση και του κρισίμου για πρόσθετη καταβολή (πριμ) χρόνου. Με την Φ. 7554/1994 απόφαση της Διευθύντριας ΜΕΚΑΒΕ του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (Διευθύνουσας Υπηρεσίας) επιβλήθηκε στην προσφεύγουσα ανάδοχο κοινοπραξία προσωρινή ποινική ρήτρα 3.513.728 δραχμών, με την αιτιολογία της καθυστερήσεως περαιώσεως των εργασιών του έργου, μετά την 27-02-1994, κατά 32 ήμερες. Η ανάδοχος κοινοπραξία, με την 8816/1994 αίτηση της, ζήτησε παράταση της προθεσμίας περαιώσεως του έργου κατά 84 ημερολογιακές ημέρες, ήτοι μέχρις 22-05-1994, λόγω καθυστερήσεως πληρωμής λογαριασμών πέραν του μηνός, στην συνέχεια δε, με την 9961/1994 αίτηση της, ζήτησε επί πλέον παράταση της προθεσμίας κατά 100 ημερολογιακές ημέρες, ήτοι μέχρις 31-08-1994, λόγω α) αυξήσεως αντικειμένου (υπερσυμβατικών εργασιών) και β) καθυστερήσεως συμβατικών εργασιών, οι οποίες δεν μπορούσαν να εκτελεσθούν προ των υπερσυμβατικών.
Ακολούθως, με την Φ. 181/10137/1994 απόφαση της Διευθύντριας ΜΕΚΑΒΕ του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων επιβλήθηκε στην ανάδοχο κοινοπραξία προσωρινή ποινική ρήτρα 9.662.752 δραχμών, με την αιτιολογία της καθυστερήσεως περατώσεως του έργου, μετά την 27-02-1994, κατά 66 ημέρες (ήτοι, ανακεφαλαιωτικά, εν σχέσει με την προηγουμένως επιβληθείσα προσωρινή ποινική ρήτρα των 3.513.728 δραχμών).
Οι εργασίες του έργου περαιώθηκαν, όπως προκύπτει από τη σχετική βεβαίωση της Προϊσταμένης Διευθύνσεως ΜΕΚΑΒΕ του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων, την 01-07-1994. Με την Φ. 181/17.124/1994 απόφαση της Διευθύντριας - Συντονίστριας του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων εγκρίθηκε ο 1ος Συγκριτικός Πίνακας του έργου, με υπέρβαση κατά 33.428.795 δραχμές, έναντι της αρχικής συμβατικής δαπάνης. Τέλος, με την Φ. 181/19112/1995 απόφαση της ίδιας ως άνω Διευθύντριας - Συντονίστριας εγκρίθηκε ο 2ος Συγκριτικός Πίνακας του έργου, με υπέρβαση ποσού 54.282.242 δραχμών, γενική παράταση της συμβατικής προθεσμίας κατά 58 ημερολογιακές ημέρες, δηλαδή μέχρις 26-04-1994, με αναθεώρηση, και ειδική παράταση για τις εργασίες του αύλειου χώρου, κατά 15 ημέρες, δηλαδή μέχρις 11-05-1994, με αναθεώρηση.
4. Επειδή, όσον αφορά τις ζητηθείσες παρατάσεις της προθεσμίας περαιώσεως του έργου, η ανάδοχος κοινοπραξία, κατά της τεκμαιρόμενης απορρίψεως των σχετικών αιτημάτων, είχε ασκήσει αρχικώς, ενώπιον του Δικαστηρίου τούτου, και την υπ' αριθμόν καταθετήριου 293/1994 προσφυγή της, από την οποία, όμως, παραιτήθηκε (βλέπε πρακτικά συνεδριάσεως του ΣΤ' Τμήματος του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, κατά τη δικάσιμο της 08-04-1998), οπότε αυτή θεωρείται ως μη ασκηθείσα (άρθρο 4 του νόμου [Ν] 1406/1983 και 40 παράγραφος 8 του προεδρικού διατάγματος [ΠΔ] 341/1978). Συνεπώς, επιτρεπτά, η ένδικη προσφυγή έχει ως αντικείμενο της και τις σχετικές με τα ως άνω αιτήματα αμφισβητήσεις.
5. Επειδή, με την προμνησθείσα, 8816/1994 αίτηση της, η ανάδοχος κοινοπραξία ισχυρίσθηκε ότι κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου 1993 - Μαρτίου 1994 παρουσιάσθηκε σημαντικό πρόβλημα στην ομαλή χρηματοδότηση του έργου από την Υπηρεσία, ότι εξ αυτού, όπως ήταν φυσικό, δημιουργήθηκε σ' αυτήν (Κ/Ξ) αδυναμία να αυτοχρηματοδοτεί για μεγάλο χρονικό διάστημα το έργο, με αποτέλεσμα να μειωθεί ο ρυθμό εκτελέσεως των εργασιών, ότι ειδικότερα, από την παρέλευση μηνός από της υποβολής του 8ου, 9ου, 11ου και 12ου λογαριασμών μέχρι την εξόφληση των , παρήλθαν 31, 4, 30 και 19 ημέρες αντιστοίχως, και συνολικώς 84 ημέρες, και ότι, συνεπώς, πρέπει να της χορηγηθεί παράταση, της προθεσμίας, ισόχρονη της επικαλούμενης καθυστερήσεως (των 84 ημερών) Όπως, όμως σαφώς προκύπτει από τις προπαρατεθείσες διατάξεις του άρθρου 5 παράγραφος 8 του νόμου 1418/1984, ο κύριος του έργου έχει την ευχέρεια να εξοφλήσει άνευ συνεπειών τους λογαριασμούς εντός χρονικού διαστήματος μηνός από της εγκρίσεως ή δυο μηνών από της υποβολής των, μετά δε το χρονικό αυτό διάστημα οφείλει τόκο υπερημερίας στον ανάδοχο, ο οποίος έχει και δικαίωμα διακοπής των εργασιών, μετά την κοινοποίηση ειδικής έγγραφης δηλώσεως. Επομένως, ο ισχυρισμός της αναδόχου κοινοπραξίας, ότι ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων όφειλε να εξοφλήσει τους προμνησθέντες λογαριασμούς εντός μηνός, από της υποβολής των, και ότι η από την παρέλευση του μηνός αυτού και έπειτα καθυστέρηση της εξοφλήσεως δημιουργεί, άνευ άλλου, υποχρέωση του κυρίου του έργου για χορήγηση ισόχρονης παρατάσεως της συμβατικής προθεσμίας περαιώσεως του έργου, στερείται βασιμότητας και είναι απορριπτέος.
6. Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, με τις Φ.181/20718/1993 και Φ. 181/4847/1994 αποφάσεως του Διευθυντή - Συντονιστή του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων προεγκρίθηκαν, λόγω του επείγοντος, (άρθρο 43, παράγραφος 7, του προεδρικού διατάγματος 609/1985), υπερσυμβατικές εργασίες, συνολικής δαπάνης 27.500.000 και 1.400.000 δραχμών αντιστοίχως. Επομένως, τις εργασίες αυτές μπορούσε και υποχρεούταν η ανάδοχος να τις εκτελέσεις, αφ' ης προεγκρίθηκαν, χωρίς ν' απαιτείται να αναμείνει της έγκριση της σχετικής δαπάνης των με Συγκριτικό Πίνακα, οπότε ο ισχυρισμός της, ότι προκλήθηκε χρονική μετάθεση (καθυστέρηση εκτελέσεως) ορισμένων συμβατικών εργασιών, οι οποίες δεν μπορούσαν να εκτελεσθούν προτού εκτελεσθούν οι υπερσυμβατικές, και, αρά δικαιολογείται η χορήγηση ανάλογης παρατάσεως της προθεσμίας περατώσεως του έργου, δεν ευσταθεί.
Εξ άλλου, όπως υποστηρίζει ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων στη σχετική επί της προσφυγής έκθεση του και δεν αντικρούει ειδικώς η ανάδοχος: α) οι εργασίες: αποζημίωση για την πολυχρωμία των τοίχων, αποκοπή, τμήματος βράχου, που αποκαλύφθηκε κατά την εκσκαφή της οδού Μιλτιάδου, δημιουργία εγκοπής και τοποθέτηση αντιολισθητικού υλικού στα σκαλοπάτια των κιγκλιδωμάτων, αλλαγή θέσης γουρνών (βρύσες) αύλειου χώρου και κατασκευή ράμπας αναπήρων στην είσοδο του κτιρίου, θεωρήθηκαν συμβατικές και όφειλε η ανάδοχος να τις εκτελέσει εμπροθέσμως, β) οι εργασίες: μετατόπιση καλωδίων δαπέδου εξυπηρετήσεως πάγκων αίθουσας Φυσικής - Χημείας και μετατόπιση θέσεως σωληνώσεως και σωμάτων καλοριφέρ, δεν είχαν καμία αξιόλογη χρονική επίπτωση στην περάτωση του έργου, και γ) όσον αφορά την αύξηση του πάχους των στοιχείων προκατασκευής, είχε ήδη δοθεί παράταση 32 ημερών, με την Φ. 181/6394/1993 απόφαση, που προαναφέρθηκε.
Περαιτέρω, με την προμνησθείσα, Φ. 181/19112/1995 απόφαση, για την επελθούσα με τον 2ο Συγκριτικό Πίνακα του έργου αύξηση του συμβατικού αντικειμένου, χορηγήθηκε παράταση της συμβατικής προθεσμίας κατά 58 ημέρες, ειδικώς, δε για τις εργασίες του αύλειου χώρου, παράταση κατά 15 ημέρες.
Με τα δεδομένα αυτά, η υπ' αριθμόν πρωτοκόλλου 9661/1994 αίτηση της αναδόχου για χορήγηση παρατάσεως 100 ημερολογιακών ημερών, όσον αφορά το αιτιολογικό σκέλος της περί καθυστερήσεως εκτελέσεως ορισμένων συμβατικών εργασιών εξ αιτίας της αναμονής εγκρίσεως ορισμένων υπερσυμβατικών εργασιών, δεν ήταν βάσιμη, και ορθώς, έστω και σιωπηρώς, απορρίφθηκε από την Προϊσταμένη Αρχή και τον αρμόδιο Υπουργό, ενώ καθ' ο μέρος αναφέρεται στην αύξηση του συμβατικού αντικειμένου, αυτή, έστω και καθυστερημένα, ικανοποιήθηκε, κατά το μείζον τμήμα της από τον Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων (με την ταυτόχρονη έγκριση και του 2ου Συγκριτικού Πίνακα), οπότε ο σχετικός περί του αντιθέτου λόγος της προσφυγής αποβαίνει απορριπτέος, ως αβάσιμος και ως άνευ αντικείμενου, πλέον, αντιστοίχως.
7. Επειδή, ενόψει των προεκτεθέντων, ήτοι της μεταγενέστερης εγκρίσεως παρατάσεως της συνολικής προθεσμίας περαιώσεως του έργου μέχρι της 26-04-1994, η αιτιολογία της προσβαλλομένης αποφάσεως επιβολής προσωρινής ποινικής ρήτρας 9.662.752 δραχμών (η οποία - απόφαση - σημειωτέον, δεν φέρεται από τα στοιχεία του φακέλλου, ως ανακληθείσα από την αρμόδια υπηρεσία του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων), περί καθυστερήσεως κατά 66 ήμερες (από 27-02-1994 έως 04-05-1994), κατά το μέρος που αφορά το μέχρις 26-4-1994 χρονικό διάστημα, ανετράπη, και ως εκ τούτου, η απόφαση αυτή, κατά το αντίστοιχο τμήμα της, ως ανεπέρειστη και μη νόμιμη πλέον, αποβαίνει ακυρωτέα. Για το πέραν της 26-04-1994 χρονικό διάστημα (8 ημερών) συνέτρεχε, κατ' αρχήν, νόμιμος λόγος επιβολής ανάλογης ποινικής ρήτρας, πλην, όμως, λόγω παρακράτησης του ποσού αυτής από λογαριασμό του έργου, προγενέστερο (14ο/18-05-1994) του χρόνου εκδόσεως της αποφάσεως (26-05-1994), κατ' αντίθεση προς τη ρητή διάταξη του άρθρου 36, παράγραφος 12, του προεδρικού διατάγματος 609/1985, η επιβολή της παρίσταται νομικώς πλημμελής και, για το λόγο αυτόν ακυρωτέα. Συνεπώς, ακυρωτέα στο σύνολο της, με το νόμιμο τόκο, το ποσό των (9.662.752-3.513.728)=6,149,024 δραχμών κατά παραδοχή, ως βάσιμου, του αντιστοίχου λόγου της προσφυγής.
8. Επειδή, κατ' ακολουθίαν των ανωτέρω, πρέπει να γίνει εν μέρει δεκτή η ένδικη προσφυγή και να συμψηφισθούν μεταξύ των διαδίκων τα δικαστικά έξοδα (άρθρο 4 του νόμου [Ν] 1406/1983 και 82, παράγραφος 2 του προεδρικού διατάγματος [ΠΔ] 341/1978).
Δια ταύτα
Δέχεται εν μέρει την υπό κρίση προσφυγή.
Ακυρώνει, μερικώς, την τεκμαιρόμενη απορριπτική της αιτήσεως θεραπείας απόφαση του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, και ολικώς την Φ. 181/10137/1994 απόφαση επιβολής προσωρινής ποινικής ρήτρας, της Διευθύντριας ΜΕΚΑΒΕ του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων.
Υποχρεώνει τον κύριο του έργου, Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων να καταβάλει στην προσφεύγουσα ανάδοχο κοινοπραξία το ποσό των 6.149.024 δραχμών, νομιμοτόκως από την κοινοποίηση της προσφυγής μέχρι την εξόφληση, και
Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα.