 Περιεχόμενα |  Προηγούμενο |  Επόμενο |
|
Ι. Αντικείμενο - σκοπός
Με τους όρους Μικροβιολογικό - Αιματολογικό - Βιοχημικό, Παθολόγο - ανατομικό - Κυτταρολογικό, Ανοσολογικό, Ορμονολογικό (Ενδοκρινολογικό) εργαστήριο εννοούμε τους εργαστηριακούς χώρους στους οποίους γίνονται οι αντίστοιχες εξετάσεις μαζί με τους βοηθητικούς και τους διοικητικούς και άλλους χώρους που υποστηρίζουν τη σωστή λειτουργία τους. Με τα παραπάνω εργαστήρια ομαδοποιούνται, εφόσον υπάρχουν, και άλλα ειδικά διαγνωστικά εργαστήρια.
ΙΙ. Αρχές σχεδιασμού
α. Θέση στο κτίριο - Σχέση με άλλα τμήματα
1. Τα παραπάνω εργαστήρια αποτελούν μια βασική ενότητα εργαστηρίων και πρέπει να προβλέπονται σε ενιαία περιοχή χώρων. Η κυκλοφορία διαμέσου των χώρων των εργαστηρίων προς άλλα τμήματα απαγορεύεται.
2. Το είδος και το μέγεθος των εργαστηρίων, οι μέθοδοι εργασίας (συμβατικές, προηγμένης τεχνολογίας κ.λ.π.) και η διοικητική οργάνωση σε σχέση με τον αριθμό και το είδος των απαιτούμενων εξετάσεων διευκρινίζονται πριν το σχεδιασμό. Πριν το σχεδιασμό επίσης διευκρινίζονται ο αριθμός και οι ειδικότητες του προσωπικού, οι ώρες εργασίας κ.λ.π. Από τα παραπάνω προκύπτουν η θέση των εργαστηρίων στο κτίριο, η εσωτερική (λειτουργική) τους οργάνωση και η σχέση τους (χωρική και λειτουργική) με τα άλλα τμήματα.
3. Είναι επιθυμητό οι λήψεις δειγμάτων να γίνονται για μεν τους εξωτερικούς ασθενείς στα τμήματα εξωτερικών ιατρείων και επειγόντων περιστατικών εφόσον υπάρχουν για δε τους εσωτερικούς στις νοσηλευτικές μονάδες. Στην περίπτωση αυτή οι απαντήσεις δίνονται από τα παραπάνω τμήματα και οι ασθενείς δε διακινούνται στην περιοχή των εργαστηρίων.
Όταν στο τμήμα των εξωτερικών ιατρείων προβλέπονται χώροι λήψης δειγμάτων (τουλάχιστον δύο, ο ένας με WC) πρέπει επίσης να προβλέπεται μικρός χώρος (6 m2 περίπου) για προετοιμασία και ταξινόμηση τους.
4. Εάν στα εργαστήρια γίνονται εξειδικευμένες εξετάσεις που απαιτούν χρήση ραδιοϊσοτόπων (εξετάσεις in vitro), η προμήθεια, η διακίνηση, η αποθήκευση και ο έλεγχος των ραδιοφαρμακευτικών σκευασμάτων γίνεται με ευθύνη του Τμήματος Πυρηνικής Ιατρικής, εφόσον υπάρχει. Εάν δεν υπάρχει Τμήμα Πυρηνικής Ιατρικής, η ευθύνη ανήκει στους Διευθυντές των αντίστοιχων εργαστηρίων, σε συνεργασία με τον οριζόμενο Σύμβουλο Φυσικό Νοσοκομείων. Σε όλες τις περιπτώσεις εφαρμόζονται πλήρως οι διατάξεις του ισχύοντος Κανονισμού Ακτινοπροστασίας.
5. Τα Εργαστήρια πρέπει να χωροθετούνται μακριά από ζώνες κραδασμών, θορύβων, ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων και ισχυρών οσμών.
6. Η λειτουργία των εν λόγω εργαστηρίων σχετίζεται με τα τμήματα:
| • | Εξωτερικών Ιατρείων (άμεση σχέση) |
| • | Επειγόντων περιστατικών (άμεση σχέση) |
| • | Συγκρότημα Επεμβάσεων |
| • | Αιμοδοσίας, εάν υπάρχει |
| • | Νεκροτομείου |
| • | Αποστείρωσης εφόσον τα εργαστήρια αναπτύσσονται σε πλήρη μορφή |
| • | Πυρηνικής Ιατρικής εάν στα εργαστήρια γίνεται χρήση ραδιοϊσοτόπων καθώς και με τις μονάδες εντατικής θεραπείας και ορισμένες μονάδες νοσηλείας. |
β. Λειτουργική οργάνωση εργαστηρίων.
Για να εξασφαλίζεται σε ικανοποιητικό βαθμό η δυνατότητα πολυλειτουργικής χρήσης των εργαστηρίων, είναι σκόπιμο να σχεδιάζονται βάσει κάναβου, ιδιαίτερα όταν αναπτύσσονται σε πληρέστερες μορφές και καλύπτουν μεγαλύτερες επιφάνειες.
Τα εργαστήρια περιλαμβάνουν τις παρακάτω ομάδες χώρων.
1. Τους εργαστηριακούς χώρους με τα βοηθητικά τους.
2. Τους χώρους διοίκησης και προσωπικού.
3. Τους χώρους ασθενών και κοινού εφόσον η περιοχή των εργαστηρίων είναι προσιτή σ' αυτούς.
1. Εργαστηριακοί χώροι με τα βοηθητικά τους.
Ο αριθμός των κλινών της κλινικής, η ύπαρξη ή όχι εξωτερικών ιατρείων, και άλλων τμημάτων, οι ενδεχόμενες εφημερίες κ.λ.π. είναι παράγοντες που επηρεάζουν το είδος και το μέγεθος των εργαστηρίων που αναπτύσσονται σε μια κλινική. Ανάλογα με το είδος και τον αριθμό των εξετάσεων που γίνονται καθώς και το προσωπικό που εργάζεται σ' αυτούς, σε κάθε εργαστήριο ή ομάδα εργαστηρίων οι εργαστηριακοί χώροι αναπτύσσονται ως εξής:
1.1 Κυρίως εργαστηριακοί χώροι
Περιγράφονται αναλυτικά παρακάτω για κάθε εργαστήριο ή ομάδα εργαστηρίων.
1.2 Εργαστήριο δειγμάτων υψηλού κινδύνου.
Στο εργαστήριο αυτό γίνονται αποκλειστικά εξετάσεις υψηλού κινδύνου. Εξοπλίζεται όπως τα άλλα εργαστήρια με πάγκους, ερμάρια, νεροχύτες, καθίσματα, όργανα και συσκευές, διαθέτει όμως επιπλέον συστήματα προστασίας για τους εργαζόμενους. Προβλέπεται ένα τουλάχιστον τέτοιο εργαστήριο.
1.3 Αποθήκη υλικού.
Προβλέπεται μια αποθήκη υλικού για κάθε ξεχωριστό εργαστήριο με ερμάρια, ράφια κ.λ.π.
1.4 Χώρος πλύσης - αποστείρωσης.
Ένας μικρός χώρος πλύσης αποστείρωσης προβλέπεται για κάθε ξεχωριστό εργαστήριο. Περιλαμβάνει κλίβανο, νεροχύτη, πάγκο εργασίας, ερμάρια κ.λ.π. Οι χώροι αυτοί προβλέπονται επιπλέον του τμήματος Αποστείρωσης της Κλινικής, μπορούν όμως να εντάσσονται στον κυρίως χώρο του κάθε εργαστηρίου με ανάλογη αύξηση της επιφάνειας του. Ανάλογα με την ανάπτυξη των εργαστηρίων, αυτά εξυπηρετούνται παράλληλα και από το Τμήμα Αποστείρωσης.
1.5 Χώρος μικροσκοπίου φθορισμού.
Εφόσον υπάρχει μικροσκόπιο φθορισμού, απαιτείται μικρός ιδιαίτερος χώρος κοντά στο μικροβιολογικό εργαστήριο. Ο χώρος αυτός πρέπει να είναι σκοτεινός και εξοπλισμένος με πάγκους, νεροχύτη, ερμάρια, ψυγείο κ.λ.π.
1.6 Χώρος ακαθάρτων.
Προβλέπεται κοινός χώρος συγκέντρωσης ακαθάρτων για τη μεταφορά τους προς τους χώρους κεντρικών εξυπηρετήσεων της κλινικής. Όλα τα υπόλοιπα δείγματα και λοιπά μολυσμένα απορρίμματα αποτεφρώνονται.
Όταν τα εργαστήρια σχεδιάζονται σαν ενιαίοι χώροι και διαρθρώνονται εσωτερικά με χαμηλά χωρίσματα, έπιπλα και λοιπό εξοπλισμό, απαιτείται ειδική σχεδίαση του συστήματος κλιματισμού - αερισμού για περιορισμό της πιθανότητας μόλυνσης. Επίσης για την αντιμετώπιση του θορύβου και τυχόν ψυχολογικών προβλημάτων του προσωπικού, - πρέπει να χρησιμοποιούνται κατάλληλα υλικά και να εξασφαλίζονται θέσεις εργασίας ενταγμένες σωστά στο χώρο. Κάθε εργαστήριο περιλαμβάνει πάγκους εργασίας περιμετρικά στους τοίχους ή και διπλούς πάγκους εγκάρσια στο χώρο. Το πλάτος του μονού πάγκου είναι 0,70 m ενώ του διπλού 1,5 m το ύψος του πάγκου είναι 0,90 m και οι εργαζόμενοι εργάζονται όρθιοι ή καθιστοί σε ρυθμιζόμενα καθίσματα. Ερμάρια προβλέπονται πάνω και κάτω από τους πάγκους. Το ύψος τέτοιου ερμάριου που προσεγγίζεται με συμβατικό τρόπο είναι 1,5 m.
Οι επιφάνειες εργασίας των πάγκων αυτών πρέπει να κατασκευάζονται από υλικά που αντέχουν στο νερό, τα αλκαλικά, τα οξέα, τα διαλυτικά και τη θερμότητα. Σχισμές και ενώσεις πρέπει να αποφεύγονται. Ειδικά στο παθολογοανατομικό και κυτταρολογικό εργαστήριο η επιφάνεια του πάγκου πρέπει επιπλέον να μην προσβάλλεται από χρωστικές ουσίες. Όλες οι επιφάνειες των εργαστηρίων πρέπει να είναι λείες, ανθεκτικές και να καθαρίζονται εύκολα.
Στα εργαστήρια περιλαμβάνονται επίσης τραπέζια εργασίας (γραφεία), τροχήλατα, δύο τουλάχιστον νιπτήρες ανά ιδιαίτερο χώρο εργαστηρίου καθώς και ο αναγκαίος εξοπλισμός σε ψυγεία, ιατρικά μηχανήματα, Η/Υ κ.λ.π. Η διάταξη των πάγκων και του λοιπού εξοπλισμού εξαρτάται από το είδος των εξετάσεων που γίνονται, από τις μεθόδους εργασίας (συμβατικές, προηγμένης τεχνολογίας), από τα ιατρικά μηχανήματα που διατίθενται κ.λ.π.
Στους συνήθεις χώρους εργασίας είναι επιθυμητός φυσικός φωτισμός, κατά προτίμηση βόρειος, που συμπληρώνεται από τεχνητό. Ορισμένοι εργαστηριακοί χώροι ωστόσο απαιτούν ειδικές συνθήκες φωτισμού (π.χ. Χώρος ηλεκτρονικού μικροσκοπίου).
Το επιθυμητό καθαρό ύψος στα εργαστήρια είναι 2,80 - 3,00 m ανάλογα με το μέγεθος του χώρου το ελάχιστο δε αποδεκτό 2,60 m. Ειδικός ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός (ειδικές χοάνες εξαερισμού, φίλτρα αέρος κ.λ.π.) και κατάλληλα απομονωμένοι χώροι χρησιμοποιούνται για την προστασία των εργαζομένων.
Τα εργαστήρια κλιματίζονται.
2. Χώροι διοίκησης και προσωπικού.
2.1 Γραμματεία - αρχείο.
Στο χώρο αυτό τηρούνται τα αρχεία των εργαστηρίων και καταγράφονται αναλυτικά όλες οι εξετάσεις και λοιπές εργασίες με τα αποτελέσματα τους και τα άλλα αναγκαία στοιχεία, συγκεντρώνονται τα παραπεμπτικά σημειώματα των γιατρών και δίνονται οι απαντήσεις των εξετάσεων. Συνδέεται με το χώρο εισόδου και τους κυρίως εργαστηριακούς χώρους. Περιλαμβάνει γραφεία, γραφομηχανές ή κατάλληλες μονάδες Η/Υ ράφια, ερμάρια κ.λ.π.
2.2 Γραφεία γιατρών.
Προβλέπεται ένα γραφείο γιατρών τουλάχιστον με ελάχιστο εμβαδόν 12 m2 και αναλογία 6 m2 ανά γιατρό. Περιλαμβάνει γραφεία, βιβλιοθήκη, ερμάρια και καθίσματα επισκεπτών. Κάθε Διευθυντής έχει ιδιαίτερο γραφείο.
2.3 WC και αποδυτήρια προσωπικού.
Περιλαμβάνει WC με λεκάνη και νιπτήρα και προθάλαμο με νιπτήρες. Περιλαμβάνονται επίσης ερμάρια για τα ενδύματα του προσωπικού και χώρος αλλαγής ενδυμάτων (βλέπε Εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης προσωπικού).
2.4 Χώρος ειδών καθαρισμού.
Μικρός χώρος ή και ερμάριο στο διάδρομο.
3. Χώροι ασθενών - κοινού.
Οι χώροι αυτοί προβλέπονται όταν οι λήψεις δειγμάτων των εξωτερικών ασθενών γίνονται στην περιοχή των εργαστηρίων ή / και οι απαντήσεις των εξετάσεων δίδονται στην περιοχή αυτή.
3.1 Αναμονή.
Ο χώρος προβλέπεται στην περιοχή εισόδου των εργαστηρίων και περιλαμβάνει καθιστικό.
3.2 Υποδοχή ασθενών - κοινού.
Ο χώρος αυτό εντάσσεται στο χώρο Γραμματείας - Αρχείου και συνδέεται άμεσα με το χώρο αναμονής. Εδώ καταγράφονται οι εντολές των εξετάσεων και δίνονται οι απαντήσεις.
3.3 Χώρος λήψης δειγμάτων.
Προβλέπονται δύο τέτοιοι χώροι, από τους οποίους ο ένας περιλαμβάνει ιδιαίτερο WC. Εξοπλίζονται με κλίνη ή ειδική πολυθρόνα, καθίσματα, τροχήλατα, ερμάριο ή κρεμάστρα για τα ενδύματα των ασθενών, στηρίγματα κ.λ.π. Οι χώροι αυτοί συνδέονται άμεσα με το χώρο αναμονής και έχουν άμεση λειτουργική σχέση με τους κυρίως εργαστηριακούς χώρους.
3.4 WC ασθενών κοινού με προθάλαμο.
Χρησιμοποιείται από τους ασθενείς και το κοινό μέσω του χώρου εισόδου - αναμονής. Περιλαμβάνει χώρο WC με νιπτήρα και προθάλαμο με νιπτήρα.
Το μέγεθος των χώρων 1.6, 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 3.1, 3.2, 3.3, 3.4 καθορίζεται από το είδος και το μέγεθος των εργαστηρίων που αποτελούν το τμήμα.
γ. Μετρικά στοιχεία απαραιτήτων χώρων
Στο τέλος του κειμένου παρατίθενται πίνακες μετρικών στοιχείων των απαραιτήτων κοινών και κατά τύπους χώρων των εργαστηρίων. Το μετρικά αυτά στοιχεία αποτελούν τα ελάχιστα επιτρεπόμενα ανά χώρο και αφορούν ωφέλιμες επιφάνειες και ελάχιστες επιτρεπόμενες ωφέλιμες διαστάσεις.