|
Υπουργείο Εθνικής Άμυνας - Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων
Εθνικό Πρόγραμμα Στρατηγικής Αναδιάταξης Στρατοπέδων
Αξιοποίηση - ανάπλαση αποδεσμευόμενων εκτάσεων
Δομή και Περιεχόμενα Πρωτοκόλλου Συνεργασίας
Εισαγωγή
Οι λόγοι ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑΣ που επέβαλαν τη νέα οργανωτική δομή των Ενόπλων Δυνάμεων, την οποία αποφάσισε το ΚΥΣΕΑ, επιβάλλουν την εξεύρεση χωροταξικών λύσεων, που να πληρούν τις προϋποθέσεις μεγάλων σύγχρονων στρατοπέδων για απόκτηση της απαιτούμενης επιχειρησιακής ετοιμότητας.
Ο στρατωνισμός των αναδιατασσόμενων δυνάμεων μέσα στο νέο επιχειρησιακό περιβάλλον πρέπει να γίνει σε στρατόπεδα (βάσεις) που να καλύπτουν πλήρως τις λειτουργικές και επιχειρησιακές ανάγκες των Μονάδων.
Ο μεγάλος αριθμός στρατοπέδων που διαθέτουν οι Ένοπλες Δυνάμεις, καθώς και ο τρόπος διάταξής τους σε όλη την Ελληνική Επικράτεια καθορίστηκε σύμφωνα με τα δεδομένα και τις επιχειρησιακές απαιτήσεις παρελθουσών δεκαετιών.
Η υπάρχουσα σήμερα κατάσταση είναι αποτέλεσμα της αρχικής σχεδίασης, όπως διαμορφώθηκε μετά τις κατά καιρούς επεμβάσεις που επέβαλλαν οι διαφοροποιήσεις των επιχειρησιακών δεδομένων, των κοινωνικών συνθηκών, αλλά και γενικά όλων των παραγόντων που επηρεάζουν καθοριστικό τη μεταστάθμευση Μονάδων. Ο μεγάλος αριθμός των διάσπαρτων στρατοπέδων σε όλο τον Ελλαδικό χώρο, με χωριστές λειτουργίες το καθένα, δεν εξυπηρετεί τους επιχειρησιακούς στόχους όπως την εκπαίδευση, την αξιοποίηση των σύγχρονων μέσων ασφαλείας, τη σωστή ανάπτυξη των σύγχρονων οπλικών συστημάτων και τις συνθήκες διαβίωσης του προσωπικού.
Κατά την εποχή της αρχικής εγκατάστασης των στρατοπέδων οι οικιστικές συγκεντρώσεις της χώρας ήταν σαφώς μικρότερου μεγέθους, με όρια αστικού χώρου πολύ περιορισμένα σε σχέση με τα σημερινό. Η εγκατάσταση των στρατοπέδων έγινε τότε στην περιφέρεια ή έξω από τα όρια του αστικού χώρου, σε θέσεις οι οποίες, πέρα από την εξυπηρέτηση αυτών καθ' εαυτών των αναγκών των στρατοπέδων, ήταν και συμβατές με τις χρήσεις γης της συγκεκριμένης κάθε φορά περιοχής.
Με την εξέλιξη της μεταπολεμικής ανάπτυξης (συγκεντρωτισμός, αστυφιλία κ.λ.π.) οι πόλεις εξαπλώθηκαν με ραγδαίους - και κατά το πλείστον - ανεξέλεγκτους ρυθμούς. Άμεση συνέπεια αυτής της εξέλιξης ήταν ο εγκλωβισμός των στρατοπέδων μέσα στον αστικό ιστό των πόλεων και - στις περισσότερες περιπτώσεις - σε άμεση γειτνίαση με χρήσεις ασύμβατες με το σκοπό, τη λειτουργία και τις ανάγκες των στρατοπέδων.
Παράλληλα, οι ανεξέλεγκτοι ρυθμοί εξάπλωσης των πόλεων ελαχιστοποίησαν τη δυνατότητα έγκαιρης επέμβασης της Πολιτείας για τη διασφάλιση γης, απαραίτητης τόσο υπό μορφή ελεύθερων χώρων αναψυχής και πρασίνου, όσο και για την κάλυψη αναγκών κοινωνικού εξοπλισμού γης στον αστικό χώρο, η αξία της οποίας σήμερα έχει καταστήσει την απόκτησή της από την πολιτεία απαγορευτική.
Με την επιχείρηση πολεοδομικής ανασυγκρότησης (ΕΠΑ - νόμος 1337/1983) και μέσω των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων έχει ήδη προβλεφθεί η σταδιακή απομάκρυνση των περισσότερων από τα στρατόπεδα που βρίσκονται μέσα στις πόλεις και η απόδοση του χώρου τους σε χρήστες πρασίνου και κοινωνικών λειτουργιών.
Η υλοποίηση, όμως, αυτού του σχεδιασμού προσέκρουσε σοβαρό στο θέμα ανεύρεσης πόρων, απαιτούμενων τόσο για τη μετεγκατάσταση των στρατοπέδων, όσο και για τη δημιουργία πρασίνου και εγκαταστάσεων κοινωνικού εξοπλισμού.
Οι σύγχρονες απαιτήσεις για την αναβάθμιση των πόλεων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων απαιτεί - επιβάλλει την απομάκρυνση των στρατοπέδων:
- τόσο γιατί οι χρήσεις τους δεν είναι συμβατές με τη χρήση της κατοικίας,
- όσο και γιατί με την απομάκρυνσή τους προσδοκάται - αναμένεται να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις για την απόκτηση χώρων και την ανάπτυξη σε αυτούς χρήσεων πρασίνου, αναψυχής αλλά και υποδομής για χώρους κοινωνικού εξοπλισμού.
Το κόστος όμως της απομάκρυνσης των στρατοπέδων και της δημιουργίας νέων μεγάλων σύγχρονων στρατοπέδων είναι σημαντικό, ύψους πολλών δεκάδων δισεκατομμυρίων δραχμών. Το κόστος αυτό δεν είναι δυνατόν να αναληφθεί από τη Στρατιωτική Υπηρεσία και τον Κρατικό Προϋπολογισμό υπό τις παρούσες οικονομικές συνθήκες ούτε ακόμη σε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό.
Προοπτική χρηματοδότησης για μετεγκατάσταση στρατοπέδων ή ανάπλαση παλαιών στρατιωτικών εγκαταστάσεων από την Ευρωπαϊκή Ένωση ή το ΝΑΤΟ δεν υπάρχει στο ορατό μέλλον.
Παράλληλα η απόκτηση των χώρων των μεταφερόμενων στρατοπέδων, από τους οργανισμούς κοινής ωφέλειας ή τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, επ' ωφέλεια των οποίων θα διατεθεί μέρος των αποδεσμευόμενων εκτάσεων, με άμεσο τρόπο (αγορά, απαλλοτρίωση κ.λ.π.) δεν αναμένεται να είναι αποτελεσματική με τις παρούσες οικονομικές δυνατότητες των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης δεδομένου ότι αυτός ήταν ο κύριος λόγος μη εφαρμογής των παλαιών (προ του νόμου 1337/1983) ρυμοτομικών σχεδίων.
Εξάλλου μια ρύθμιση τέτοιας εμβέλειας πρέπει να αντιμετωπισθεί μέσα στα γενικότερα πολεοδομικά και οικονομικά πλαίσια, σύμφωνα με το σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο, αξιοποιώντας όλες τις δυνατότητες, καθώς και τις σύγχρονες πολεοδομικές παραμέτρους, για την υλοποίηση του προγράμματος και την εξεύρεση οικονομικών πόρων, αποκλειομένου του δανεισμού, που θα διευρύνει το Δημόσιο Χρέος.
Για τους παραπάνω λόγους αποφασίζεται να προωθηθεί από τα Υπουργεία Εθνικής Άμυνας και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων ένα ολοκληρωμένο εθνικό πρόγραμμα για τη μετεγκατάσταση των στρατοπέδων και την ταυτόχρονη αναβάθμιση των αστικών συγκροτημάτων.
Στόχος του προγράμματος
Το Πρόγραμμα Απομάκρυνσης των Στρατοπέδων από τα αστικό κέντρα και μετεγκατάστασης τους σε νέες θέσεις αναφέρεται στο σύνολο της Χώρας και στοχεύει πρωτίστως στην κάλυψη των σύγχρονων και μακροπρόθεσμων επιχειρησιακών αναγκών του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας για την Εθνική Ασφάλεια και Άμυνα, και παράλληλα, στη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών, στην αναβάθμιση της ποιότητος ζωής και στην αποκατάσταση της συνέχειας και εύρυθμης λειτουργίας του αστικού χώρου.
Φορείς υλοποίησης του προγράμματος
Για το σχεδιασμό και την υλοποίηση του Προγράμματος συμφωνείται πλαίσιο συνεργασίας των Υπουργείων Εθνικής Άμυνας και Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων.
Από την πλευρά του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, για το σχεδιασμό και τη διαχείριση του όλου Προγράμματος ιδρύεται ειδική υπηρεσία η οποία θα υπάγεται απευθείας στον Υπουργό Εθνικής Άμυνας.
Η ειδική αυτή υπηρεσία θα είναι ευέλικτη και θα λειτουργεί με ιδιωτικοοικονομικό κριτήρια, ώστε να εξασφαλίζεται ταχύτητα ενεργειών, αποτελεσματικότητα στην επίτευξη των επί μέρους στόχων και ελαχιστοποίηση του κόστους διαχείρισης.
Από την πλευρά του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων, ο σχεδιασμός και η προώθηση του Προγράμματος θα γίνεται:
Από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων - Διεύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού για τα στρατόπεδα που βρίσκονται σε όλα τα αστικά κέντρα της Χώρας, καθώς και γι' αυτά της Περιφέρειας Αττικής και του Νομού Θεσσαλονίκης, για τα θέματα αρμοδιότητάς της.
Από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας για τα στρατόπεδα που βρίσκονται στην Περιφέρεια Αττικής, για τα θέματα αρμοδιότητάς του.
Από τον Οργανισμό Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης για τα στρατόπεδα που βρίσκονται στο Νομό Θεσσαλονίκης, για τα θέματα αρμοδιότητάς του.
Από τους Οργανισμούς Ρυθμιστικών Σχεδίων άλλων αστικών κέντρων της Χώρας, όταν αυτοί ιδρυθούν στα πλαίσια των διατάξεων του νόμου 2508/1997 Βιώσιμη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισμών της Χώρας και άλλες διατάξεις για τα θέματα αρμοδιότητάς τους.
Είναι δυνατή η σύσταση Επιτροπών ή Ομάδων Εργασίας μεταξύ των δύο Υπουργείων ή και άλλων Υπουργείων και φορέων για την κατά περίπτωση αντιμετώπιση ειδικών θεμάτων.
Αρχές του προγράμματος
Η διερεύνηση του θέματος της απομάκρυνσης γίνεται ανά στρατόπεδο ή ομάδα στρατοπέδων, ανάλογα με τις επιχειρησιακές ανάγκες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και τις πολεοδομικές συνθήκες του κάθε αστικού κέντρου.
Η έρευνα για την ανεύρεση νέων θέσεων εγκατάστασης των στρατοπέδων γίνεται κατ' αρχήν για τις διαθέσιμες εκτάσεις του Δημοσίου και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην κάθε περιοχή. Εφόσον αυτές δεν υπάρχουν ή κρίνονται ακατάλληλες τόσο ως προς τις επιχειρησιακές ανάγκες του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, όσο και ως προς τα χωροταξικό και πολεοδομικό κριτήρια, τότε η έρευνα στρέφεται σε απόκτηση ιδιωτικών εκτάσεων.
Οι χώροι των υπό μετεγκατάσταση στρατοπέδων είναι δυνατόν να πολεοδομηθούν με χρήσεις ελεύθερων χώρων, πρασίνου, κοινωνικών λειτουργιών αλλά και άλλων αστικών χρήσεων, ανεξαρτήτως των προβλεπομένων από τα εγκεκριμένα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια, με δυνατότητες οικονομικής απόδοσης, ώστε να αντιμετωπισθεί το μεγαλύτερο δυνατό μέρος του κόστους μετεγκατάστασης. Επίσης μπορούν να προβλεφθούν χρήσεις στρατιωτικών υπηρεσιών και αστικές χρήσεις.
Για τις τελευταίες αυτές χρήσεις, διατίθεται τμήμα της συνολικής έκτασης το οποίο θα προσδιορίζεται από τα πολεοδομικό δεδομένα και τις ανάγκες της συγκεκριμένης περιοχής. Η πολεοδόμηση γίνεται σύμφωνα με τις κείμενες πολεοδομικές διατάξεις. Σε περίπτωση ομάδας στρατοπέδων, το ποσοστό δυνατότητας πολεοδόμησης υπολογίζεται για το σύνολο της έκτασης όλων των στρατοπέδων της ομάδας, ενώ είναι δυνατή η κατανομή του στους διάφορους χώρους της ομάδας ανάλογα με τις πολεοδομικές συνθήκες της κάθε περιοχής.
Το τμήμα του στρατοπέδου που πολεοδομείται με άλλες αστικές χρήσεις παραμένει ή περιέρχεται στην ιδιοκτησία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας και η διαχείρισή του γίνεται από τους αρμόδιους φορείς, ενώ η ειδική υπηρεσία έχει εισηγητικό ρόλο. Στο υπόλοιπο τμήμα καθορίζονται χρήσεις πρασίνου, αναψυχής και κοινωνικού εξοπλισμού. Η εμβέλεια, ο χαρακτήρας και η ένταση των χρήσεων αυτών (δηλαδή τοπικού ή υπέρ-τοπικού χαρακτήρα) αποτελούν καθοριστικές παραμέτρους για τη μεταβίβαση της κυριότητας και διαχείρισης του τμήματος αυτού από το Δημόσιο στην οικεία τοπική αυτοδιοίκηση (Α' ή Β' βαθμού αντίστοιχα).
Οι πόροι από τη διαχείριση της πολεοδομημένης γης διατίθενται αποκλειστικό για να συντελεστεί η μετεγκατάσταση του / των στρατοπέδων και με έκταση αναφοράς στο συγκεκριμένο κάθε φορά αστικό κέντρο.
Πλαίσιο συνεργασίας
Στο πλαίσιο συνεργασίας Υπουργείου Εθνικής Άμυνας - Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων, περιλαμβάνονται:
- Η καταγραφή και ταξινόμηση των στρατοπέδων που θα αποδεσμευθούν και ο καθορισμός προτεραιοτήτων,
- Ο προσδιορισμός του κόστους μετεγκατάστασης από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας,
- Η εξεύρεση νέων θέσεων εγκατάστασης.
- Ο καθορισμός χρήσεων γης στους χώρους που απομένουν μετά την απομάκρυνση των στρατοπέδων από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων και τους Οργανισμούς Ρυμοτομικών Σχεδίων Αθήνας και Θεσσαλονίκης.
- Ο προσδιορισμός των συνολικών πόρων που δύνανται να εξασφαλιστούν μέσω της πολεοδόμησης με την επιδίωξη κατά το δυνατόν ισοσκελισμού του κόστους μετεγκατάστασης.
- Η μεθοδολογία, οι προδιαγραφές, η επίβλεψη και οι δαπάνες εκπόνησης των απαραίτητων μελετών, κατά τρόπο που να εξασφαλίζεται η σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημόσιων Έργων και των Οργανισμών για την έγκριση της πολεοδομικής μελέτης.
- Η προώθηση των απαιτούμενων νομοθετικών ρυθμίσεων που πιθανό θα απαιτηθούν.
Πιστεύουμε ότι το πρόγραμμα που προωθούμε αποτελεί ολοκληρωμένη και πλέον αποτελεσματική παρέμβαση, που στο δυνατό συντομότερο χρόνο θα αναβαθμίσει σημαντικό και το στρατιωτικό δυναμικό της Χώρας και θα συμβάλλει στην αναβάθμιση των αστικών κέντρων, στην κοινωνική ανάπτυξη και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, αξιοποιώντας υπάρχοντες πόρους, που άλλως παραμένουν αναξιοποίητοι αλλά και προκαλούν επιπλέον δυσμενείς συνθήκες λειτουργίας, τόσο των ίδιων των στρατοπέδων όσο και των αστικών περιοχών.
Παράλληλα θα υπάρξουν και άλλες ωφέλειες, όπως βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών και αναβάθμιση της ποιότητας ζωής, προγραμματισμένη και δεσμευτική χρήση των αποδεσμευόμενων εκτάσεων των στρατοπέδων, παρεμβάσεις στις αξίες γης των πόλεων, μεγάλο μελετητικό και κατασκευαστικό αντικείμενο (νέες θέσεις εργασίας) κ.λ.π.
Αθήνα, Οκτώβριος 1998