ΣτΕ 744/1987

Αριθμός 744/1987

Το Συμβούλιο της Επικρατείας

Ο νόμος 1337/1983 επέκταση των πολεοδομικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη κ.λ.π. (ΦΕΚ 33/Α/1983) ορίζει στο άρθρο 28 τα εξής:

{Ιδιωτικοί δρόμοι, πλατείες και λοιποί χώροι κοινής χρήσεως που έχουν σχηματιστεί με οποιοδήποτε τρόπο έστω και κατά παράβαση των κειμένων πολεοδομικών διατάξεων και που βρίσκονται μέσα σε εγκεκριμένα σχέδια πόλεων, θεωρούνται ως κοινόχρηστοι χώροι που ανήκουν στον οικείο Δήμο ή Κοινότητα. Για τους χώρους αυτούς δεν οφείλεται καμία αποζημίωση λόγω ρυμοτομίας. Σε περίπτωση όμως που οι χώροι αυτοί καταργούνται με το σχέδιο πόλεως προσκυρώνονται κατά τις κείμενες διατάξεις.}

Κατά την έννοια της διατάξεως,όπως διαφωτίζεται από τις προπαρασκευαστικές εργασίες ψηφίσεως αυτής, ιδιωτικά ακίνητα αποκτούν την ιδιότητα του κοινοχρήστου χωρίς την καταβολή αποζημιώσεως, εφόσον προβλέπονται από το εγκεκριμένο σχέδιο πόλεως ως κοινόχρηστοι χώροι και η κοινοχρησία είναι αποτέλεσμα της βουλήσεως του ιδιοκτήτη (ρητής ή συναγόμενης εμμέσως από ενέργειές του) ή προκύπτει από πραγματική κατάσταση που διατηρήθηκε επί μακρό χρόνο κατ' ανοχή του ιδιοκτήτη. Έτσι για τη μετάθεση της κυριότητας ακινήτων υπέρ του οικείου οργανισμού τοπικής αυτοδιοικήσεως δεν αρκεί οποιαδήποτε ενέργεια διαθέσεως του ακινήτου στην κοινή χρήση, αλλά πρέπει να συντρέχουν οι προαναφερόμενες προϋποθέσεις,η συνδρομή των οποίων ελέγχεται παρεμπιπτόντως από τη Διοίκηση και κρίνεται οριστικά από τα αρμόδια πολιτικά δικαστήρια. Υπό την ερμηνεία αυτή, η διάταξη δεν αντίκειται στην συνταγματική προστασία της ιδιοκτησίας, δεδομένου ότι η απώλεια της κυριότητας συνδέεται προς την υποκειμενική συμπεριφορά του κυρίου του ακινήτου, ο οποίος με τη συναίνεση ή την ανοχή του αποδέχθηκε τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του ακινήτου και δεν δύναται εκ των υστέρων να προβάλει καταχρηστικά δικαιώματα αποζημιώσεως. Αν και, κατά τη γνώμη τριών μελών του Δικαστηρίου με αποφασιστική ψήφο και ενός Παρέδρου, όπως προκύπτει από τη γραμματική διατύπωση της διατάξεως, το πραγματικό γεγονός της θέσεως στην κοινή χρήση ιδιωτικού ακινήτου με οποιοδήποτε τρόπο αρκεί για τη μετάθεση της κυριότητας στον οικείο δήμο ή κοινότητα χωρίς την καταβολή αποζημιώσεως. Με το περιεχόμενο αυτό η διάταξη αντίκειται ευθέως στο άρθρο 17 του Συντάγματος και δεν δύναται να τεθούν ερμηνευτικά ουσιαστικές προϋποθέσεις που δεν τάσσει ο νόμος. Τέλος, κατά την γνώμη ενός μέλους του Δικαστηρίου με αποφασιστική ψήφο, η διάταξη είναι αντισυνταγματική κατά το μέρος που προβλέπει τη μεταβίβαση της ψιλής κυριότητας στον οικείο οργανισμό τοπικής αυτοδιοικήσεως χωρίς αποζημίωση. Πράγματι, η συναίνεση ή ανοχή του ιδιοκτήτη για τη διάθεση του χώρου στην κοινή χρήση δεν μπορεί να ερμηνευθεί ότι ενέχει και παραίτησή του από το δικαίωμα ψιλής κυριότητας το οποίο μεταβάλλεται σε δικαίωμα πλήρους κυριότητας σε περίπτωση που για οποιοδήποτε λόγο παύσει η κοινοχρησία επί του πράγματος.

Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλλου, με την υπ' αριθμόν 2/1983 πράξη προσκυρώσεως και αναλογισμού αποζημιώσεως του Γραφείου Πολεοδομίας και Πολεοδομικών Εφαρμογών του Δήμου Καστοριάς, καθορίστηκαν οι ρυμοτομούμενες ιδιοκτησίες που δικαιούνται αποζημιώσεως και οι παρόδιοι που υποχρεούνται σε αποζημίωση για την εφαρμογή του ρυμοτομικού σχεδίου Καστοριάς (πλατεία εμπρός από το Δημαρχείο). Μεταξύ της αναλογισθείσης εκτάσεως, ως δικαιούμενης αποζημιώσεως, περιελήφθη και το οικόπεδο υπό στοιχεία 1 - 2..., φερόμενο ως ανήκον στους αιτούντες, για το οποίο σημειώθηκε ότι έχει από καιρό τεθεί σε κοινή χρήση έχοντας διαμορφωθεί σε κυκλοφορούμενο από οχήματα δρόμο. Κατά της πράξεως αναλογισμού αποζημιώσεως υπέβαλαν ένσταση ενώπιον του Νομάρχη οι παρόδιοι Β.Β. και λοιποί υποστηρίζοντας ότι δεν οφείλεται αποζημίωση για το παραπάνω οικόπεδο, σύμφωνα με το άρθρο 28 του νόμου 1337/1983, εφόσον έχει τεθεί στην κοινή χρήση διαμορφωμένο σε δρόμο με κράσπεδα,ασφαλτόστρωση και πεζοδρόμια. Η ένσταση έγινε δεκτή, κατά το μέρος τούτο, με την προσβαλλόμενη απόφαση του νομάρχη που διαπίστωσε ότι η προαναφερόμενη έκταση έχει προ πολλού τεθεί σε κοινή χρήση, γεγονός που αποδεικνύεται από την ύπαρξη έργων υποδομής (κράσπεδα, πεζοδρόμια, ασφαλτόστρωση) και από το ότι είναι τμήμα της κυκλοφορούμενης παραλίμνιας οδού Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ενόψει της πραγματικής αυτής διαπιστώσεως και της προμνησθείσης διατάξεως, η προσβαλλόμενη έκρινε ότι ο χώρος είναι κοινόχρηστος, ανήκει στο Δήμο Καστοριάς και έπρεπε να εξαιρεθεί από τον αναλογισμό με μερική ανασύνταξη της πράξεως. Η παρεμπίπτουσα αυτή κρίση του Νομάρχη, αναγκαία ως επηρεάζουσα το τεχνικό μέρος της πράξεως αναλογισμού, βρίσκει κατ' αρχήν έρεισμα στο άρθρο 28 του νόμου 1337/1983 και δεν υπόκειται περαιτέρω στον ακυρωτικό έλεγχο, εφόσον οι αιτούντες περιορίζονται στην προσβολή του λόγου ακυρώσεως περί αντισυνταγματικότητας της διατάξεως και δεν αμφισβητούν τη νομιμότητα ή πληρότητα της αιτιολογικής βάσεως της προσβαλλόμενης. Επομένως, εφόσον δεν προβάλλεται άλλος λόγος ακυρώσεως, το Δικαστήριο εκδικάζοντας εξ ολοκλήρου την υπόθεση,σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφος 3 του νόμου [Ν] 170/1973 (όπως η διάταξη αντικαταστάθηκε με το άρθρο 16 του νόμου [Ν] 702/1977), πρέπει ν' απορρίψει την κρινόμενη αίτηση στο σύνολό της. Αν και κατά γνώμη ενός μέλους του Δικαστηρίου με αποφασιστική ψήφο, η προσβαλλόμενη απόφαση έπρεπε ν' ακυρωθεί για έλλειψη νομίμου βάσεως, εφόσον δεν καθορίζει τον τρόπο και το χρόνο θέσεως του ακινήτου στην κοινή χρήση,ώστε να κριθεί κατά πόσον εμπίπτει στην ρύθμιση του άρθρου 28 του νόμου 1337/1983, όπως η διάταξη αυτή ερμηνεύθηκε στην προηγούμενη σκέψη.