ΑΠ 1780/2005
 Περιεχόμενα |  Προηγούμενο |  Επόμενο |
|
Αριθμός 1780/2005
ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
A' Πολιτικό Τμήμα
Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές: Δημήτριο Σουλτανιά, Αντιπρόεδρο Αρείου Πάγου, Ιωάννη Βερέτσο, Χρήστο Γεωργαντόπουλο, Βασίλειο Ρήγα και Γεώργιο Καλαμίδα, Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια συνεδρίαση στο Κατάστημά του στις 07-11-2005, με την παρουσία και της Γραμματέως Ελένης Γιαννέλη, για να δικάσει μεταξύ:
Της αναιρεσείουσας: Ανώνυμης τραπεζικής εταιρίας με την επωνυμία ___________, που εδρεύει στην Αθήνα και εκπροσωπείται νόμιμα.
Εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο της Ιωάννα Αχουζαρίδη - Γαλάνη.
Του αναιρεσίβλητου: ___________, κατοίκου Ασπροπύργου Αττικής, ο οποίος εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Γρηγόριο Ψαλτήρα.
Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 10-02-1997 αγωγή του ήδη αναιρεσίβλητου, που κατατέθηκε στο Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 7342/1999 προδικαστική, 4304/2002 οριστική του ίδιου δικαστηρίου και 3365/2003 του Εφετείου Αθηνών. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζητά η αναιρεσείουσα με την από 30-07-2003 αίτησή της.
Κατά τη συζήτηση της αίτησης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν, όπως σημειώνεται πιο πάνω. Ο Εισηγητής Αρεοπαγίτης Χρήστος Γεωργαντόπουλος ανάγνωσε την από 31-10-2005 έκθεσή του, με την οποία εισηγήθηκε την αναίρεση της 3365/2003 απόφασης του Εφετείου Αθηνών.
Η πληρεξούσια της αναιρεσείουσας ζήτησε την παραδοχή της αίτησης, ο πληρεξούσιος του αναιρεσίβλητου την απόρριψή της και καθένας την καταδίκη του αντίδικου μέρους στη δικαστική δαπάνη.
Σκέφτηκε σύμφωνα με το νόμο
Κατά τη διάταξη του άρθρου 559 αριθμός 1 περίπτωση α' του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, αναίρεση επιτρέπεται αν παραβιάστηκε κανόνας ουσιαστικού δικαίου. Ο δε κανόνας δικαίου παραβιάζεται, αν δεν εφαρμοστεί, ενώ συνέτρεχαν οι προϋποθέσεις εφαρμογής του, ή αν εφαρμοστεί, ενώ δεν έπρεπε, καθώς και αν εφαρμοστεί εσφαλμένα (Ολομέλεια Αρείου Πάγου [ΑΠ] 36/1988, [ΑΠ] 1399/2005). Εξάλλου, με τη διάταξη του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, για την προστασία των δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών (ΕΣΔΑ), που κυρώθηκε (μαζί με τη Σύμβαση) με το νομοθετικό διάταγμα [Ν] 53/1974 και έχει, σύμφωνα με το άρθρο 28 παράγραφος 1 του Συντάγματος αυξημένη ισχύ έναντι των κοινών νόμων, ορίζεται, ότι:
{παν φυσικό ή νομικό πρόσωπον δικαιούται σεβασμού της περιουσίας του. Ουδείς δύναται να στερηθεί της περιουσίας αυτού, ειμή δια λόγους δημοσίας ωφελείας και υπό τους προβλεπόμενους υπό του νόμου και των γενικών αρχών του διεθνούς δικαίου όρους. Οι προαναφερόμενες διατάξεις δεν θίγουν το δικαίωμα παντός Κράτους όπως θέσει εν ισχύ νόμους ους ήθελε κρίνει αναγκαίους προς ρύθμιση της χρήσεως αγαθών συμφώνως προς το δημόσιο συμφέρον ή προς εξασφάλιση της καταβολής φόρων ή άλλων εισφορών ή προστίμων.}
Με τη διάταξη αυτή κατοχυρώνεται ο σεβασμός της περιουσίας του προσώπου, το οποίο μπορεί να τη στερηθεί μόνο για λόγους δημόσιας ωφέλειας. Στην έννοια της περιουσίας περιλαμβάνονται όχι μόνο τα εμπράγματα δικαιώματα, αλλά και όλα τα δικαιώματα περιουσιακής φύσεως και τα κεκτημένα οικονομικά συμφέροντα.
Καλύπτονται έτσι τα ενοχικά περιουσιακά δικαιώματα και ειδικότερα απαιτήσεις είτε αναγνωρισμένες με δικαστική ή διαιτητική απόφαση, είτε απλώς γεννημένες κατά το εθνικό δίκαιο, εφόσον υπάρχει νόμιμη προσδοκία, με βάση το ισχύον, έως την προσφυγή στο δικαστήριο, δίκαιο, ότι μπορούν να ικανοποιηθούν δικαστικά (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: ___________ κ.ά. κατά Βελγίου (1995), ___________ κατά Ιρλανδίας (1995). Ολομέλεια Αρείου Πάγου [ΑΠ] 40/1998). Εξ άλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 2 του Αστικού Κώδικα:
{ο νόμος ορίζει για το μέλλον, δεν έχει αναδρομική δύναμη και διατηρεί την ισχύ του εφόσον άλλος κανόνας δικαίου δεν τον καταργήσει ρητά ή σιωπηρά.}
Παρά ταύτα, δεν υπάρχει στο Σύνταγμα γενική απαγόρευση αναδρομικότητας του νόμου (Ολομέλεια Αρείου Πάγου [ΑΠ] 1067/1979), αρκεί να μη παραβιάζονται το άρθρο 4 παράγραφος 1 περί ισότητας και το άρθρο 17 του Συντάγματος περί προστασίας της ιδιοκτησίας (Ολομέλεια Αρείου Πάγου [ΑΠ] 4/1990 και [ΑΠ] 7/1990). Κατά την παράγραφο 2 του άρθρου 17 του Συντάγματος, {κανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με τον προσήκοντα τρόπο κ.λ.π.}
Στην έννοια της ιδιοκτησίας, κατά την αληθινή ερμηνεία της διάταξης αυτής, σύμφωνη και προς το ανωτέρω άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, πρέπει να νοηθεί ότι περιλαμβάνονται και τα ενοχικά περιουσιακά δικαιώματα και ειδικότερα οι απαιτήσεις, εφόσον υπάρχει νόμιμη προσδοκία, με βάση το ισχύον, έως την προσφυγή στο δικαστήριο, δίκαιο, ότι μπορούν να ικανοποιηθούν δικαστικά. Τέτοιες ενοχικές αξιώσεις είναι κατά το ελληνικό δίκαιο και οι απαιτήσεις από αδικαιολόγητο πλουτισμό, ήτοι το δικαίωμα αναζήτησης των καταβληθέντων αχρεωστήτως, εφόσον η καταβολή δεν έγινε με βάση δικαστική απόφαση μη ανατραπείσα.
Περαιτέρω, με την απόφαση 289/30-10-1980 της Νομισματικής Επιτροπής (ΦΕΚ 269/Α/1980) που εκδόθηκε κατ' εξουσιοδότηση του άρθρου 8 παράγραφος 6 του νόμου [Ν] 1083/1980 περί αγοράς και πωλήσεως συναλλάγματος και ξένων τραπεζικών γραμματίων, θεσπίσθηκε, προκειμένου περί των τραπεζικών συναλλαγών, εξαίρεση ως προς τους περιορισμούς που τίθενται από τις διατάξεις των άρθρων 296 του Αστικού Κώδικα, 110 και 111 παράγραφο 2 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα για τον ανατοκισμό οφειλόμενων τόκων. Σύμφωνα με την εξαίρεση αυτή, παρέχεται στις Τράπεζες και στα πιστωτικά ιδρύματα η ευχέρεια και υπό τη ρητή προϋπόθεση ότι τούτο έχει συμφωνηθεί οποτεδήποτε με τον οφειλέτη, να εκτοκίζουν, ήτοι να υπολογίζουν λογιστικώς τόκους επί των καθυστερούμενων τόκων από της πρώτης ημέρας της καθυστέρησής τους, χωρίς τους ανωτέρω περιορισμούς του Αστικού Κώδικα και του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα. Ενώ, αν δεν υπάρχει τέτοια συμφωνία, ο εκτοκισμός γίνεται κατά τις συνήθεις διατάξεις και συνεπώς, κάθε καταβολή του οφειλέτη προς την Τράπεζα που αφορά τόκους τόκων που καταλογίσθηκαν πέρα από τα προβλεπόμενα με τις συνήθεις διατάξεις, μπορούν να αναζητηθούν, ως αχρεωστήτως καταβληθέντα, με βάση το άρθρο 904 του Αστικού Κώδικα (Ολομέλεια Αρείου Πάγου [ΑΠ] 8/1998 και 9/1998).
Η κατά τον ανωτέρω τρόπο εφαρμογή των κανόνων δικαίου που προεκτέθηκαν επιβεβαιώθηκε και από την επακολουθήσασα διάταξη του άρθρου 12 παράγραφος 1 του νόμου 2601/1998, κατά την οποία, εφόσον δεν υπάρχει συμφωνία περί ανατοκισμού μεταξύ τράπεζας και δανειολήπτη, η τράπεζα δεν μπορεί να ανατοκίζει τους οφειλόμενους σ' αυτήν τόκους, παρά μόνο κατά τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Τέλος, με τη διάταξη του άρθρου 30 παράγραφος 2 εδάφιο β' του νόμου 2789/2000, που αφορά τον ανατοκισμό επί δανειακών συμβάσεων που έκλεισαν οριστικά, ορίζεται ότι:
{καταβληθέντα οποτεδήποτε ποσά, ανεξαρτήτως ύψους από τους οφειλέτες ή τρίτους, είτε εκουσίως, είτε κατόπιν συμφωνίας ή οποιασδήποτε ρύθμισης, είτε συνεπεία διαδικασιών ατομικής ή συλλογικής εκτέλεσης, δεν αναζητούνται σε καμία περίπτωση και για καμία αιτία.}
Η διάταξη αυτή (του άρθρου 30 παράγραφος 2 εδάφιο β' του νόμου 2789/2000), με την οποία αποκλείεται η αναζήτηση των ποσών που καταβλήθηκαν για τις αναφερόμενες στην εν λόγω διάταξη περιπτώσεις, δεν αντίκειται στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και τα άρθρα 2 παράγραφος 1 και 17 παράγραφος 2 του Συντάγματος, διότι τα καταβληθέντα αυτά ποσά, κατά τη δημοσίευση του νόμου, είχαν εξέλθει νομίμως της περιουσίας του καταβάλλοντος και δεν αποτελούσαν πλέον περιουσιακό του στοιχείο ή κεκτημένο οικονομικό συμφέρον αυτού και συνεπώς ο νομοθέτης αποκλείοντας την αναζήτησή τους, δεν παραβιάζει τους προαναφερθέντες υπέρτερης αξίας κανόνες (Άρειος Πάγος [ΑΠ] 1283/2005, [ΑΠ] 1284/2005). Συνεπώς, το Εφετείο, με το να κρίνει με την αναιρεσιβαλλόμενη απόφαση, όπως προκύπτει απ' αυτήν, ότι η παρά της εναγόμενης ___________ επικληθείσα διάταξη του ως άνω άρθρου 30 παράγραφος 8 εδάφιο τελευταίο του νόμου 2789/2000:
α) είναι αντισυνταγματική, ως αντικείμενη στα άρθρα 2 παράγραφος 1 και 17 παράγραφος 2 του Συντάγματος, αφού δι' αυτής αποσβήνεται η ενοχική απαίτηση και ως τοιαύτη η διάταξη αυτή είναι ανεφάρμοστη από τα Δικαστήρια και
β) αντίκειται και στο ως άνω άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, εσφαλμένα ερμήνευσε και εφάρμοσε το νόμο με την αναιρεσιβαλλόμενη απόφασή του,
αφού η προαναφερόμενη διάταξη του άρθρου 30 παράγραφος 2 εδάφιο β' του νόμου 2789/2000 πλήρως συμπορεύεται προς τα άρθρα 2 παράγραφος 1 και 17 παράγραφος 2 του Συντάγματος και 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ. Συνεπώς, ο από το άρθρο 559 αριθμός 1 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας έβδομος (τελευταίος) λόγος αναίρεσης, κατά το τμήμα του που αποδίδεται η ανωτέρω πλημμέλεια στην προσβαλλόμενη απόφαση, είναι βάσιμος.
Κατ' ακολουθία των ανωτέρω, πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση, να παραπεμφθεί η υπόθεση για περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο Δικαστήριο, συντιθέμενο, όμως, από δικαστές άλλους από εκείνους που εξέδωσαν την αναιρούμενη απόφαση (άρθρο 580 παράγραφος 3 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας) και να καταδικαστεί ο αναιρεσίβλητος να πληρώσει τα δικαστικά έξοδα της αναιρεσείουσας, κατά το νόμιμο αίτημα αυτής.
Για τους λόγους αυτούς
Αναιρεί την 3365/2003 απόφαση του Εφετείου Αθηνών.
Παραπέμπει την υπόθεση για περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο Δικαστήριο, συντιθέμενο από δικαστές άλλους από εκείνους που εξέδωσαν την αναιρούμενη απόφαση.
Καταδικάζει τον αναιρεσίβλητο να πληρώσει τα δικαστικά έξοδα της αναιρεσείουσας, τα οποία καθορίζει στο ποσό των χιλίων πεντακοσίων (1.500,00) ευρώ.
Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 24-11-2005.
Και
Δημοσιεύθηκε στο ακροατήριό του στις 12-12-2005.
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ