ΝΣΚ 96/1986

Νομικό Συμβούλιο του Κράτους 96/1986 (10-02-1986)

Σχετικά με το υπ' αριθμόν 83800/16520/10-12-1985 ερώτημά σας, η γνώμη μας είναι η ακόλουθη:

Ι. Κατά την παράγραφο 1 του άρθρου 17 του νόμου 1337/1983 για τα αυθαίρετα κτίσματα που ανεγείρονται μετά την 31-01-1933 και για όσα δεν εξαιρούνται σύμφωνα με το άρθρο 15, εκτός από την κατεδάφιση, επιβάλλεται πρόστιμο ανέγερσης αυθαιρέτου και πρόστιμο συντήρησης αυθαιρέτου. Κατά την παράγραφο 4 του ίδιου άρθρου, όπως συμπληρώθηκε με το άρθρο 3 παράγραφος 10 του νόμου 1512/1985, υπόχρεοι για την καταβολή των προστίμων αυτών είναι οι κύριοι ή οι συγκύριοι (εις ολόκληρο) του αυθαιρέτου. Προκειμένου δε περί οικοδομών ανεγειρομένων κατά το σύστημα της ανοικοδόμησης επί αντιπαροχή, το πρόστιμο επιβάλλεται στους κατασκευαστές, που ευθύνονται εις ολόκληρο. Σε περίπτωση εκτέλεσης εργασιών από νομέα, κάτοχο ή επικαρπωτή, τα πρόστιμα επιβάλλονται σε όλους και ο καθένας είναι υπεύθυνος για την καταβολή ολοκλήρου του προστίμου. Ο τρόπος υπολογισμού των προστίμων αυτών καθορίζεται από το άρθρο 3 του από 03-09-1983 προεδρικού διατάγματος Τρόπος και διαδικασία εκτίμησης της αξίας των αυθαιρέτων κατασκευών κ.λ.π. που εκδόθηκε σε εκτέλεση του νόμου αυτού.

II. Εξάλλου κατά την παράγραφο 1 του άρθρου 18 του ίδιου Νόμου για τα αυθαίρετα κτίσματα που ανεγέρθηκαν πριν από τη 31-01-1983, για τα οποία υποβλήθηκαν εμπρόθεσμα οι δηλώσεις του άρθρου 15 του Νόμου αυτού, επιβάλλεται ειδική εισφορά αυθαιρέτου, κατά τα λεπτομερώς οριζόμενα στο άρθρο αυτό και το σε εκτέλεση αυτού εκδοθέν από 03-09-1983 προεδρικό διάταγμα Προσδιορισμός της ειδικής εισφοράς αυθαιρέτου και σχετικές διατάξεις. Τα ως άνω πρόστιμα και η ειδική εισφορά βεβαιώνονται στο αρμόδιο Δημόσιο Ταμείο, εισπράττονται σαν δημόσιο έσοδο κατά τις διατάξεις του Κώδικα Εισπράξεως Δημοσίων Εσόδων και αποδίδονται στο Ειδικό Ταμείο Εφαρμογής Ρυθμιστικών και Πολεοδομικών Σχεδίων (άρθρα 17 παράγραφος 6, 18 παράγραφος 2)γ του νόμου 1337/1983, άρθρο 4 παράγραφος 4 του πρώτου ως άνω από 03-09-1983 προεδρικού διατάγματος και 6 παράγραφος 4 του δευτέρου από 03-09-1983 προεδρικού διατάγματος). Περαιτέρω, κατά το άρθρο 39 του ίδιου νόμου η αναστολή κατεδάφιση κτιρίων του δημοσίου ή νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου και κοινωφελών κτιρίων που κατασκευάστηκαν χωρίς άδεια της αρμόδιας αρχής γίνεται με την υποβολή των δηλώσεων των παραγράφων 5 και 6 του άρθρου 15, χωρίς την καταβολή των προβλεπόμενων εισφορών. Ειδικότερα για τα αυθαίρετα κτίσματα του Δημοσίου, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου και των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης προβλέπεται στο άρθρο 9 παράγραφος 10 του νόμου 1512/1985 η δυνατότητα εξαίρεσής τους από την κατεδάφιση με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και με τις προϋποθέσεις και την διαδικασία που ορίζονται στο άρθρο αυτό.

III. Από τις διατάξεις των άρθρων 52 και 53 του από 17-07-1923 νομοθετικού διατάγματος Περί σχεδίων πόλεων κ.λ.π. σε συνδυασμό προς τις περί αυθαιρέτων διατάζεις του νόμου 1337/1983 και το άρθρο 9 παράγραφος 10 του νόμου 1512/1985, προκύπτει, ότι για την ανέγερση των κτιρίων του Δημοσίου απαιτείται προηγούμενη οικοδομική άδεια, χορηγούμενη από την αρμόδια πολεοδομική υπηρεσία και ότι οι αυθαίρετες οικοδομές του Δημοσίου κατεδαφίζονται κατά τις γενικές διατάζεις περί αυθαιρέτων οικοδομών, αν δεν προκύπτει το αντίθετο από ειδική ρύθμιση του νόμου γι' αυτές (παράβλεπε Γνωμοδότηση ΝΣΚ 287/1972). Ειδικότερα όμως ως προς την επιβολή των παραπάνω προστίμων και της ειδικής εισφοράς, πρέπει κατά τη γνώμη μας να γίνει δεκτό ότι οι σχετικές διατάξεις του νόμου 1337/1983 προϋποθέτουν ότι ο υπόχρεος στην καταβολή αυτών είναι φυσικό ή νομικό πρόσωπο διάφορο του Δημοσίου και όχι αυτό το Δημόσιο, συγκεκριμένη υπηρεσία του οποίου προέβη στην αυθαίρετη κατασκευή, με την παραδοχή δε αυτή επιβάλλουν την είσπραξη των αντιστοίχων ποσών ως δημοσίων εσόδων. Τέτοιο έσοδο που βεβαιώνεται από το Δημόσιο Ταμείο κατά. τις οικείες διατάξεις του δημοσίου λογιστικού και εισπραττόμενο κατά τις διατάζεις του Κώδικα περί Εισπράξεως Δημοσίων Εσόδων δεν θα μπορούσε να νοηθεί το οφειλόμενο από το ίδιο το Δημόσιο (βλέπε άρθρο 1 του Κώδικα περί Εισπράξεως Δημοσίων Εσόδων). Το ότι το Ειδικό Ταμείο Εφαρμογής Ρυθμιστικών και Πολεοδομικών Σχεδίων, στο οποίο περιέρχονται τελικά τα ποσά αυτά, είναι αυτοτελές απέναντι στο Δημόσιο νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου (άρθρο 1 του νομοθετικού διατάγματος 1262/1972), δεν επηρεάζει κατά τη γνώμη μας για αντίθετη λύση, αφού, κατά τα εκτεθέντα, από το γεγονός αυτό δεν μεταβάλλεται ο χαρακτήρας των ως άνω εσόδων ως δημοσίων, ενώ εξάλλου ο νομοθέτης δεν θεσπίζει, με τις παραπάνω διατάξεις ειδική διαδικασία είσπραξης των χρηματικών ποσών αυτών από το Ειδικό Ταμείο Εφαρμογής Ρυθμιστικών και Πολεοδομικών Σχεδίων, ανεξάρτητα από τη βεβαίωση αυτών ως δημοσίων εσόδων. Τα ανωτέρω ενισχύονται και από τις διατάζεις του άρθρου 4 του πρώτου ως άνω προεδρικού διατάγματος, που σύμφωνα με τις σχετικές εξουσιοδοτικές διατάξεις του νόμου 1337/1983 προβλέπουν υποβολή ενστάσεων κατά των πράξεων των προϊσταμένων της αρμόδιας πολεοδομικής υπηρεσίας περί επιβολής του προστίμου από τον υπόχρεο για την καταβολή αυτού, ενώπιον του αρμόδιου Συμβουλίου Χωροταξίας, Οικισμού και Περιβάλλοντος, από την όλη δομή. των οποίων προκύπτει ότι ως υπόχρεος δικαιούμενος στην άσκησης της ένστασης αυτής δεν μπορεί να νοηθεί μία υπηρεσία του Δημοσίου, στρεφόμενη κατά αποφάσεως, άλλης υπηρεσίας (βλέπε σχετικά και υπ' αριθμόν 332/Φ4914/1980 έγγραφο Γραφείο Νομικού Συμβούλου Υπουργείου Γεωργίας). Με την άποψη αυτή η διάταξη του άρθρου 39 του νόμου 1337/1983 που προβλέπει την υποβολή δηλώσεων για αυθαίρετα κτίρια του Δημοσίου κατά το άρθρο 15 του νόμου αυτού χωρίς την καταβολή των προβλεπόμενων εισφορών, δεν εισάγει εξαίρεση από την καταρχήν υφιστάμενη υποχρέωση του Δημοσίου για την καταβολή των εισφορών τούτων, αλλά τέθηκε για την αποσαφήνιση και επιβεβαίωση της ανυπαρξίας τέτοιας οφειλής του Δημοσίου.

Ο Νομικός Σύμβουλος Διοίκησης