ΝΣΚ 288/2008
 Περιεχόμενα |  Προηγούμενο |  Επόμενο |
|
Νομικό Συμβούλιο του Κράτους 288/2008, 28-05-2008.
Αριθμός ερωτήματος: Το με αριθμό πρωτοκόλλου οίκοθεν ΚΔ/ΦΔ000/017/11849/08-04-2008 έγγραφο του Γενικού Γραμματέα της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων / Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων.
Περίληψη ερωτήματος: Ερωτάται, ποια δικαιολογητικά απαιτούνται για τη νομιμοποίηση του θιγόμενου από επίταξη ιδιοκτήτη, για την εκτέλεση δημοσίου έργου, σύμφωνα με τις διατάξεις του νόμου 2052/1992, ως δικαιούχου της οφειλόμενης αποζημίωσης, σε περίπτωση έκτακτης χρησικτησίας, ειδικό μετά τη γνωμοδότηση του κ. Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, με αριθμό 6/2006, μετά την οποία έπαυσαν τα Ειρηνοδικεία να χορηγούν ένορκες βεβαιώσεις, η δε υπηρεσία δημοσιονομικού ελέγχου, απαιτεί πλέον των υπευθύνων δηλώσεων, ένορκη βεβαίωση που να βεβαιώνει την κυριότητα του δικαιούχου της αποζημίωσης, επί του επιταχθέντος ακινήτου με τα προσόντα της έκτακτης χρησικτησίας.
Επί του ερωτήματος αυτού το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, γνωμοδότησε ως ακολούθως:
I. α. Στο άρθρο 1045 του Αστικού Κώδικα ορίζονται τα εξής:
{Εκείνος που έχει στη νομή του για μια εικοσαετία πράγμα κινητό ή ακίνητο, γίνεται κύριος (έκτακτη χρησικτησία).}
Περαιτέρω στο άρθρο 974 του Αστικού Κώδικα ορίζεται ότι:
{Όποιος απέκτησε τη φυσική εξουσία πάνω στο πράγμα (κατοχή) είναι νομέας του / αν ασκεί την εξουσία αυτή με διάνοια κυρίου.}
β. Με τις διατάξεις της παραγράφου 20)α του άρθρου 6 του νόμου 2052/1992 ορίζονται τα εξής:
{20. α. Πα τα έργα διαπλατύνσεων οδών ή μεγάλων κυκλοφοριακών αρτηριών (αυτοκινητοδρόμων), καθώς και κυκλοφοριακών κόμβων, σηράγγων σταθμών ΜΕΤΡΟ και υπόγειων χώρων εντός ή εκτός πόλεων, αεροδρομίων, ελικοδρομίων ή λοιπών έργων υποστήριξης εν γένει των αερομεταφορών του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων, τα οποία χρηματοδοτούνται και από κοινοτικό προγράμματα περιορισμένου χρόνου και εφόσον έχει κηρυχθεί απαλλοτρίωση για την απόκτηση των αναγκαίων εκτάσεων, έχουν εφαρμογή οι διατάξεις των παραγράφων 2 και 3 του άρθρου 5 του νόμου [Ν] 1838/1951 προς εκτέλεση των έργων μέχρι τη συντέλεση της απαλλοτρίωσης.}
γ. Περαιτέρω στην παράγραφο 2 του άρθρου 5 του νόμου [Ν] 1838/1951 (ΦΕΚ 170/Α/1951) ορίζονται τα εξής:
{Επιτρέπεται η επίταξις υπό του Υπουργού των Δημοσίων Έργων χώρων ή πραγμάτων αμέσως αναγκαίων εις την εκτέλεσιν των έργων υπό όρους και αποζημιώσεις κανονιζομένους και εγκρινόμενους υπό του Υπουργού μετά γνώμη του κατά το άρθρο 3 Συμβουλίου.}
δ. Εξάλλου στο άρθρο 26 του νόμου 2882/2001 (Κώδικας Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων) που αναφέρεται στη δικαστική αναγνώριση δικαιούχων ορίζονται τα εξής:
{1. Η αναγνώριση των δικαιούχων της αποζημίωσης γίνεται με δικαστική απόφαση, κατά την ειδική διαδικασία που ορίζεται με τις διατάξεις του παρόντος,
2. Αρμόδιο για την αναγνώριση των δικαιούχων της αποζημίωσης είναι το μονομελές πρωτοδικείο στην περιφέρεια του οποίου βρίσκεται το ακίνητο που απαλλοτριώθηκε ή το μεγαλύτερο τμήμα αυτού. Το πρωτοδικείο επιλαμβάνεται μετά από αίτηση κάθε ενδιαφερομένου.
11. Το δικαστήριο απέχει να εκδώσει απόφαση αναγνώρισης των δικαιούχων της αποζημίωσης: α) εάν η κυριότητα του απαλλοτριωμένου ή άλλο εμπράγματο δικαίωμα επ' αυτού πιθανολογείται ότι ανήκει στο Δημόσιο, β) εάν η κυριότητα του απαλλοτριωμένου ή άλλο εμπράγματο δικαίωμα επ' αυτού διεκδικείται από περισσότερους και είναι δυσχερής η διακρίβωση του δικαιούχου και γ) εάν δεν αποδεικνύεται το δικαίωμα του αξιούντος να αναγνωρισθεί ως δικαιούχος της αποζημίωσης. Στην τελευταίο αυτή περίπτωση ο επικαλούμενος νέα στοιχεία δύναται με αυτοτελή αίτηση να ζητήσει μόνο μια φορά ακόμη να αναγνωρισθεί ως δικαιούχος κατά τη διαδικασία του παρόντος άρθρου, επιτρεπομένης και πραγματογνωμοσύνης, που διατάσσεται και διεξάγεται κατ' ανάλογη εφαρμογή της παραγράφου 7 του άρθρου 20.
Εάν το δικαστήριο απόσχει να εκδώσει απόφαση αναγνώρισης του δικαιούχου της αποζημίωσης η κυριότητα του απαλλοτριούμενου και τα άλλα εμπράγματα δικαιώματα επ' αυτού κρίνονται κατά την τακτική διαδικασία.
12. Η απόφαση του μονομελούς πρωτοδικείου γιο την αναγνώριση δικαιούχων δεν υπόκειται σε ένδικα μέσα. Διάδικοι ή τρίτοι, που αξιώνουν δικαιώματα στο απαλλοτριωμένο ακίνητο, δύνανται να τα ασκήσουν κατά την τακτική διαδικασία, έστω και εάν δεν προβλήθηκαν κατά την ειδική διαδικασία αναγνώρισης δικαιούχων, προς είσπραξη της αποζημίωσης ή αναζήτηση αυτής από εκείνον που την εισέπραξε ή από εκείνον υπέρ του οποίου εκδόθηκε το χρηματικό ένταλμα πληρωμής, χωρίς αυτό να ασκεί επιρροή στη διαδικασία της απαλλοτρίωσης.}
ε. Στο άρθρο 8 του νόμου 1599/1986 (Σχέσεις κράτους - πολίτη, Ταυτότητες - ΕΚΑ - κ.λ.π. διοικητικές διατάξεις) ορίζεται ότι:
{Γεγονότα ή στοιχεία που δεν αποδεικνύονται με το δελτίο ταυτότητας ή το αντίστοιχα έγγραφα του άρθρου 6, μπορεί ν' αποδεικνύονται ενώπιον κάθε αρχής ή υπηρεσίας του δημόσιου τομέα με υπεύθυνη δήλωση του ενδιαφερομένου που συντάσσεται σε ειδικό σφραγιστό χαρτί αξίας 100 δραχμών...}
Περαιτέρω στο άρθρο 22 (Ποινικές διατάξεις) του αυτού ως άνω νόμου, παράγραφος 6 ορίζεται ότι:
{Όποιος εν γνώσει του δηλώνει ψευδή γεγονότα ή αρνείται ή αποκρύπτει τα αληθινά με έγγραφη υπεύθυνη δήλωση του άρθρου 8 τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών. Εάν ο υπαίτιος αυτών των πράξεων σκόπευε να προσπορίσει στον εαυτόν του ή σε άλλον περιουσιακό όφελος, βλάπτοντος τρίτον ή σκόπευε να βλάψει άλλον, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι 10 ετών, εάν το όφελος ή η βλάβη υπερβαίνουν το ποσό των 25.000.000 δραχμών. Σε περίπτωση ανάκλησης της υπεύθυνης δήλωσής του εφαρμόζονται οι διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 227 του Ποινικού Κώδικα.}
στ. Επιπλέον στο άρθρο 3 παράγραφος 5 του νόμου 2690/1999, (Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας) ορίζεται ότι:
{Γεγονότα ή στοιχεία που δεν αποδεικνύονται από το δελτίο ταυτότητας ή από τα αντίστοιχα έγγραφο, αν ειδικές διατάξεις δεν ορίζουν
διαφορετικά, γίνονται δεκτό βάσει υπεύθυνης δήλωσης του ενδιαφερομένου, η οποία και διατυπώνεται σε προβλεπόμενο από τις σχετικές διατάξεις έντυπο...}
II. Από την παράθεση των παραπάνω διατάξεων προκύπτουν τα ακόλουθα:
1. Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες, ενώ έχει κηρυχθεί αναγκαστική απαλλοτρίωση δεν έχει συντελεσθεί, ώστε μεταγόμενης της κυριότητας να δύναται να διατεθεί η εδαφική έκταση για τον σκοπό της απαλλοτρίωσης, δίδεται η δυνατότητα στο υπέρ ου η απαλλοτρίωση Ελληνικό Δημόσιο να προβεί σε επίταξη των, υπό απαλλοτρίωση, εδαφικών εκτάσεων.
Η αποζημίωση την οποία λαμβάνει ο αξιών δικαιώματα κυριότητας για την εδαφική έκταση και τα επικείμενα (συστατικό) συμψηφίζεται με την αποζημίωση την οποία θα λάβει τελικά, αφού καθορισθεί τιμή μονάδας (προσωρινή ή απευθείας οριστική) και με την προϋπόθεση ότι θα αναγνωρισθεί δικαιούχος σε αντιδιαστολή με την αποζημίωση που λαμβάνει για την απώλεια της χρήσης και κάρπωσης του επιταχθέντος ακινήτου για την οποία δεν προβλέπεται ο καθορισμός της τιμής μονάδας του ακινήτου, κατά την ειδική διαδικασία του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων αλλά το ύψος της ορίζεται από επιτροπή, η σύσταση της οποίας προβλέπεται στο άρθρο 3 του νόμου [Ν] 1838/1951, (όπως προαναφέρθηκε), η οποία ελέγχει τα αποδεικτικά στοιχεία (έγγραφα) που προσκομίζει ο αξιών την αποζημίωση - λόγω επιτάξεως - ιδιοκτήτης.
Συγκεκριμένα για τον επικαλούμενο τίτλο κυριότητας, η επιτροπή αξίωνε την προσκόμιση του συμβολαίου αγοράς ή του θεμελιούντος τίτλο κυριότητας και παράλληλα υπεύθυνη δήλωση του δικαιούχου ότι τυγχάνει πραγματικός ιδιοκτήτης. Σε περίπτωση κατά την οποία, ο αξιών αποζημίωση επικαλείτο χρησικτησία, πράγμα όχι σπάνιο, η επιτροπή αξίωνε επί πλέον ένορκη βεβαίωση (τρίτων). Σημειωτέον ότι με τη διαδικασία αυτή αποζημιώθηκαν, χωρίς προβλήματα, περίπου 4.000 δικαιούχοι, με συνολικό ποσό 25.000.000 €, όπως αυτό προκύπτει από το με αριθμό πρωτοκόλλου οίκοθεν ΚΔ/ΦΔ000/ΑΠ/ΑΑ/11013/2008 έγγραφο της ΕΥΔΕ/ΠΑΘΕ/ Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων / Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων.
2. Ακολούθως ο κ. Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου με την με αριθμό 6/2006 Γνωμοδότηση, έκρινε ότι ένορκη βεβαίωση δεν επιτρέπεται να δίδεται, για οποιοδήποτε λόγο ενώπιον του κατά τόπον αρμόδιου Ειρηνοδικείου ή Συμβολαιογράφου, παρά μόνον στις περιοριστικά αναφερόμενες περιπτώσεις, στις οποίες δεν περιλαμβάνεται η υπό εξέταση (περίπτωση). Με βάση τη Γνωμοδότηση αυτή το Ειρηνοδικείο Φαλάρων δεν δέχθηκε την υποβολή ένορκων βεβαιώσεων που ζητήθηκαν από ενδιαφερόμενο ιδιώτη, επικαλούμενο τη Γνωμοδότηση με αριθμό 6/2006 του κ. Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου.
Στη συνέχεια η προαναφερθείσα επιτροπή απάλειψε την προσκόμιση ένορκης βεβαίωσης, από πλευράς του αξιούντος αποζημίωση, με το προσόντα της έκτακτης χρησικτησίας, αρκούμενο μόνο στην υπεύθυνη δήλωση. Τούτο είχε ως συνέπεια η αρμόδια διεύθυνση (Γενική Γραμματεία Δημοσιονομικής Πολιτικής - Υπηρεσία Δημοσιονομικού Ελέγχου της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων / Υπουργείου Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων) να ζητήσει διευκρινήσεις, αρνούμενη να προβεί σε θεώρηση των δαπανών βάσει των υποβαλλόμενων δικαιολογητικών.
III. Επειδή, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο νόμο (άρθρο 1045 του Αστικού Κώδικα) εκείνος που έχει στη νομή του για μια εικοσαετία πράγμα κινητό ή ακίνητο, γίνεται κύριος (έκτακτη χρησικτησία). Περαιτέρω κατ' άρθρο 974 και επόμενα του Αστικού Κώδικα όποιος απέκτησε τη φυσική εξουσία πάνω στο πράγμα (κατοχή) είναι νομέας του, αν ασκεί την εξουσία αυτή με διάνοια κυρίου.
Επειδή, η αποζημίωση για την εδαφική έκταση την οποία λαμβάνει ο αξιών αυτή λόγω επιτάξεως. τελεί υπό την αίρεση ότι θα αναγνωρισθεί δικαιούχος, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι σε περίπτωση κατά την οποία δεν αναγνωρισθεί δικαιούχος (είτε κατά την ειδική διαδικασία των απαλλοτριώσεων, είτε κατά την τακτική διαδικασία) θα υποχρεωθεί να επιστρέψει την αποζημίωση στον αληθή κύριο.
Επειδή, η υπεύθυνη δήλωση που ζητείται να προσκομίζει ο αξιών αποζημίωση, για ακίνητο κυριότητας του, με τα προσόντα έκτακτης χρησικτησίας, σε περίπτωση επιτάξεως, προβλέπεται (ουσιαστικό) από τις διατάξεις των νόμων που προαναφέρθηκαν (κυρίως του νόμου 1599/1986 άρθρο 8 παράγραφος 1 και επικουρικά με τον νόμο 2690/1999 άρθρο 3 παράγραφος 5), καθόσον, αυτή και μόνον, αποτελεί από πλευράς ενδιαφερομένου έγγραφο αποδεικτικό στοιχείο, εφόσον στην περίπτωση της έκτακτης χρησικτησίας ουδέν άλλο έγγραφο αποδεικτικό στοιχείο υφίσταται.
Επειδή, περαιτέρω η υπεύθυνη δήλωση που υπογράφει και προσκομίζει στην επιτροπή ο αξιών αποζημίωση, κρίνεται ικανή να διασφαλίσει τα συμφέροντα του Ελληνικού Δημοσίου, λαμβανομένου υπόψη τόσον του επείγοντος (εξ ου και η επίταξη) ως προς την παράδοση των εδαφικών εκτάσεων από πλευράς των ιδιοκτητών, όσον και του γεγονότος ότι σε περίπτωση κατά την οποία εκείνος που έχει λάβει αποζημίωση δεν αναγνωρισθεί δικαιούχος, δέον όπως επιστρέψει αυτήν, επί πλέον των ποινικών συνεπειών που θα έχει λόγω της υπογραφής της υπεύθυνης δήλωσης.
Επειδή, κατά ταύτα εξυπηρετείται το δημόσιο συμφέρον, εξαιτίας της ταχείας διεκπεραίωσης των υποθέσεων αυτών, με είσπραξη της αποζημίωσης και παράδοση του χώρου, ώστε να μην υφίστανται καθυστερήσεις, ειδικά στην εκτέλεση μεγάλων οδικών έργων, με τις συνεπαγόμενες ποινικές ρήτρες σε βάρος του Δημοσίου, αλλά συμβάλλουν και στην αναβάθμιση του οδικού δικτύου της χώρας αφενός, αφετέρου δε, τα δικαιώματα του Δημοσίου, σε περίπτωση είσπραξης υπό μη αληθούς κυρίου, διασφαλίζονται ικανοποιητικά λόγω της ταχείας περαίωσης της δικαστικά καθορισθησομένης αποζημίωσης και της αναγνωρίσεως του δικαιούχου.
Σημειώνεται τέλος, ότι η ένορκη βεβαίωση τρίτων, ουδέν κατ' ουσία εισφέρει στην απόδειξη της κυριότητας του εμφανίζοντος τούτου ως δικαιούχου της αποζημίωσης λόγω επιτάξεως, αφού για την στοιχειοθέτηση ευθυνών των τρίτων πρέπει η ένορκη βεβαίωση να δίδεται ενώπιον αρμόδιας αρχής κατά το άρθρο 224 και επόμενα του Ποινικού Κώδικα.
IV. Εν όψει των ανωτέρω
Το Α' Τμήμα του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους γνωμοδοτεί, ομόφωνα ότι δεν απαιτείται προσκόμιση ένορκης βεβαιώσεως τρίτων ενώπιον Ειρηνοδίκη ή Συμβολαιογράφου εκ μέρους του αξιούντος αποζημίωση, λόγω επιτάξεως ακινήτου κυριότητας του, με τα προσόντα της εκτάκτου χρησικτησίας, καθόσον η υπογραφή και προσκόμιση υπεύθυνης δήλωσης, υπό την αίρεση της δικαστικής αναγνωρίσεως του ως δικαιούχου της αποζημίωσης, n οποία θα καθορισθεί δικαστικώς, αποτελεί ικανή εξασφάλιση των συμφερόντων του Ελληνικού Δημοσίου, ενώ δεν προβλέπεται από καμία διάταξη η υποχρέωση ή η δυνατότητα των Ειρηνοδικών ή Συμβολαιογράφων να δέχονται ένορκες βεβαιώσεις με το πιο πάνω περιεχόμενο.
Ο Εισηγητής